अथ शूद्रवर्गः ।

शूद्राश्चावरवर्णाश्च वृषलाश्च जघन्यजाः ।
आचण्डालात्तु सङ्कीर्णा अम्बष्ठकरणादयः ॥२.१०.१॥

शूद्राविशोस्तु करणोऽम्बष्ठो वैश्याद्विजन्मनोः ।
शूद्राक्षत्रिययोरुग्रो मागधः क्षत्रियाविशोः ॥२.१०.२॥

माहिष्योऽर्याक्षत्रिययोः क्षत्तार्याशूद्रयोः सुतः ।
ब्राह्मण्यां क्षत्रियात्सूतस्तस्यां वैदेहको विशः ॥२.१०.३॥

रथकारस्तु माहिष्यात्करण्यां यस्य संभवः ।
स्याच्चण्डालस्तु जनितो ब्राह्मण्यां वृषलेन यः ॥२.१०.४॥

कारुः शिल्पी संहतैस्तैर्द्वयोः श्रेणिः सजातिभिः ।
कुलकः स्यात्कुलश्रेष्ठी मालाकारस्तु मालिकः ॥२.१०.५॥

कुम्भकारः कुलालः स्यात्पलगण्डस्तु लेपकः ।
तन्तुवायः कुविन्दः स्यात्तुन्नवायस्तु सौचिकः ॥२.१०.६॥

रङ्गाजीवश्चित्रकरः शस्त्रमार्जोऽसि धावकः ।
पादकृच्चर्मकारः स्याद्व्योकारो लोहकारकः ॥२.१०.७॥

नाडिन्धमः स्वर्णकारः कलादो रुक्मकारकः ।
स्याच्छाङ्खिकः काम्बविकः शौल्बिकस्ताम्रकुट्टकः ॥२.१०.८॥

तक्षा तु वर्धकिस्त्वष्टा रथकारस्तु काष्ठतट् ।
ग्रामाधीनो ग्रामतक्षः कौटतक्षोऽनधीनकः ॥२.१०.९॥

क्षुरी मुण्डी दिवाकीर्तिनापितान्तावसायिनः ।
निर्णेजकः स्याद्रजकः शौण्डिको मण्डहारकः ॥२.१०.१०॥

जाबालः स्यादजाजीवो देवाजीवस्तु देवलः ।
स्यान्माया शाम्बरी मायाकारस्तु प्रतिहारकः ॥२.१०.११॥

शैलालिनस्तु शैलूषा जायाजीवाः कृशाश्विनः ।
भरता इत्यपि नटाश्चारणास्तु कुशीलवाः ॥२.१०.१२॥

मार्दङ्गिका मौरजिकाः पाणिवादास्तु पाणिघाः ।
वेणुध्माः स्युर्वैणविका वीणावादास्तु वैणिकाः ॥२.१०.१३॥

जीवान्तकः शाकुनिको द्वौ वागुरिकजालिकौ ।
वैतंसिकः कौटिकश्च मांसिकश्च समं त्रयम् ॥२.१०.१४॥

भृतको भृतिभुक्कर्मकरो वैतनिकोऽपि सः ।
वार्तावहो वैवधिको भारवाहस्तु भारिकः ॥२.१०.१५॥

विवर्णः पामरो नीचः प्राकृतश्च पृथग्जनः ।
निहीनोऽपसदो जाल्मः क्षुल्लकश्चेतरश्च सः ॥२.१०.१६॥

भृत्ये दासेरदासेयदासगोप्यकचेटकाः ।
नियोज्यकिङ्करप्रैष्यभुजिष्यपरिचारकाः ॥२.१०.१७॥

पराचितपरिस्कन्दपरजातपरैधिताः ।
मान्दस्तुन्दपरिमृज आलस्यः शीतकोऽलसोऽनुष्णः ॥२.१०.१८॥

दक्षे तु चतुरपेशलपटवः सूत्थान उष्णश्च ।
चण्डालप्लवमातङ्गदिवाकीर्तिजनङ्गमाः ॥२.१०.१९॥

निषादश्वपचावन्तेवासिचाण्डालपुक्कसाः ।
भेदाः किरातशबरपुलिन्दा म्लेच्छजातयः ॥२.१०.२०॥

व्याधो मृगवधाजीवो मृगयुर्लुब्धकोऽपि सः ।
कौलेयकः सारमेयः कुक्कुरो मृगदंशकः ॥२.१०.२१॥

शुनको भषकः श्वा स्यादलर्कस्तु स योगितः ।
श्वा विश्वकद्रुर्मृगयाकुशलः सरमा शुनी ॥२.१०.२२॥

विट्चरः सूकरो ग्राम्यो वर्करस्तरुणः पशुः ।
आच्छोदनं मृगव्यं स्यादाखेटोमृगया स्त्रियाम् ॥२.१०.२३॥

दक्षिणारुर्लुब्धयोगाद्दक्षिणेर्मा कुरङ्गकः ।
चौरैकागारिकस्तेनदस्युतस्करमोषकाः ॥२.१०.२४॥

प्रतिरोधिपरास्कन्दिपाटच्चरमलिम्लुचाः ।
चौरिका स्तैन्यचोर्ये च स्तेयं लोप्त्रं तु तद्धने ॥२.१०.२५॥

वीतंसस्तूपकरणं बन्धने मृगपक्षिणाम् ।
उन्माथः कूटयन्त्रं स्याद्वागुरा मृगबन्धनी ॥२.१०.२६॥

शुल्बं वराटकं स्त्री तु रज्जुस्त्रिषु वटी गुणः ।
उद्घाटनं घटीयन्त्रं सलिलोद्वाहनं प्रहेः ॥२.१०.२७॥

पुंसि वेमा वायदण्डः सूत्राणि नरि तन्तवः ।
वाणिर्व्यूतिः स्त्रियौ तुल्ये पुस्तं लेप्यादिकर्मणि ॥२.१०.२८॥

पाञ्चालिका पुत्रिका स्याद्वस्त्रदन्तादिभिः कृता ।
जतुत्रपुविकारे तु जातुषं त्रापुषं त्रिषु ॥२.१०.२९॥

पिटकः पेटकः पेटा मञ्जूषाथ विहङ्गिका ।
भारयष्टिस्तदालम्बि शिक्यं काचोऽथ पादुका ॥२.१०.३०॥

पादूरुपानत्स्त्री सैवानुपदीना पदायता ।
नध्री वध्री वरत्रा स्यादश्वादेस्ताडनी कशा ॥२.१०.३१॥

चाण्डालिका तु कण्डोलवीणा चण्डालवल्लकी ।
नाराची स्यादेषणिका शाणस्तु निकषः कषः ॥२.१०.३२॥

व्रश्चनःपत्रपरशुरीषिका तूलिका समे ।
तैजसावर्तनी मूषा भस्त्रा चर्मप्रसेविका ॥२.१०.३३॥

आस्फोटनी वेधनिका कृपाणी कर्तरी समे ।
वृक्षादनी वृक्षभेदी टङ्कः पाषाणदारणः ॥२.१०.३४॥

क्रकचोऽस्त्री करपत्रमारा चर्मप्रभेदिका ।
सूर्मी स्थूणायःप्रतिमा शिल्पं कर्म कलादिकम् ॥२.१०.३५॥

प्रतिमानं प्रतिबिम्बं प्रतिमा प्रतियातना प्रतिच्छाया ।
प्रतिकृतिरर्चा पुंसि प्रतिनिधिरुपमोपमानं स्यात् ॥२.१०.३६॥

वाच्यलिङ्गाः समस्तुल्यः सदृक्षः सदृशः सदृक् ।
साधारणः समानश्च स्युरुत्तरपदे त्वमी ॥२.१०.३७॥

निभसङ्काशनीकाशप्रतीकाशोपमादयः ।
कर्मण्या तु विधाभृत्याभृतयो भर्म वेतनम् ॥२.१०.३८॥

भरण्यं भरणं मूल्यं निर्वेशः पण इत्यपि ।
सुरा हलिप्रिया हाला परिस्रुद्वरुणात्मजा ॥२.१०.३९॥

गन्धोत्तमाप्रसन्नेराकादम्बर्यः परिस्रुता ।
मदिरा कश्यमद्ये चाप्यवदंशस्तु भक्षणम् ॥२.१०.४०॥

शुण्डापानं मदस्थानं मधुवारा मधुक्रमाः ।
मध्वासवो माधवको मधु माध्वीकमद्वयोः ॥२.१०.४१॥

मैरेयमासवः सीधुर्मेन्दको जगलः समौ ।
सन्धानं स्यादभिषवः किण्वं पुंसि तु नग्नहूः ॥२.१०.४२॥

कारोत्तरः सुरामण्ड आपानं पानगोष्ठिका ।
चषकोऽस्त्री पानपात्रं सरकोऽप्यनुतर्षणम् ॥२.१०.४३॥

धूर्तोऽक्षदेवी कितवोऽक्षधूर्तो द्यूतकृत्समाः ।
स्युर्लग्नकाः प्रतिभुवः सभिका द्यूतकारकाः ॥२.१०.४४॥

द्यूतोऽस्त्रियामक्षवती कैतवं पण इत्यपि ।
पणोऽक्षेषु ग्लहोऽक्षास्तु देवनाः पाशकाश्च ते ॥२.१०.४५॥

परिणायस्तु शारीणां समन्तान्नयने स्त्रियाम् ।
अष्टापदं शारिफलं प्राणिवृत्तं समाह्वयः ॥२.१०.४६॥

उक्ता भूरिप्रयोगत्वादेकस्मिन्येऽत्र यौगिकाः ।
ताद्धर्म्यादन्यतो वृत्तावूह्या लिङ्गान्तरेऽपि ते ॥२.१०.४७॥

इति शूद्रवर्गः ।

इत्यमरसिंहकृतौ नामलिङ्गानुशासने ।
द्वितीयकाण्डो भूम्यादिः साङ्ग एव समर्थितः[॥२.१०.४८॥]