विश्वामित्रवचः श्रुत्वा राघवः सहलक्ष्मणः ।
विस्मयं परमं गत्वा विश्वामित्रमथाब्रवीत् ॥ १ ॥
अत्यद्भुतमिदं ब्रह्मन् कथितं परमं त्वया ।
गङ्गावतरणं पुण्यं सागरस्यापि पूरणम् ॥ २ ॥
क्षणभूतेव नौ रात्रिः संवृत्तेयं महातपः ।
इमां चिन्तयतस्सर्वां निखिलेन कथां तव ॥ ३ ॥
तस्य सा शर्वरी सर्वा सह सौमित्रिणा तदा ।
जगाम चिन्तयानस्य विश्वामित्रकथां शुभाम् ॥ ४ ॥
ततः प्रभाते विमले विश्वामित्रं महामुनिम् ।
उवाच राघवो वाक्यं कृताहिनकमरिन्दमः ॥ ५ ॥
गता भगवती रात्रिः श्रोतव्यं परमं श्रुतम् ।
तरामस् तरितां श्रेष्ठां पुण्यां त्रिपथगां नदीम् ॥ ६ ॥
नौरेषा हि सुखास्तीर्णा ऋषीणां पुण्यकर्मणाम् ।
भगवन्तमिह प्राप्तं ज्ञात्वा त्वरितमागता ॥ ७ ॥
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः ।
सन्तारं कारयामास सर्षिसङ्घः सराघवः ॥ ८ ॥
उत्तरं तीरमासाद्य सम्पूज्यर्षिगणं तदा ।
गङ्गाकूले निविष्टास्ते विशालां ददृशुः पुरीम् ॥ ९ ॥
ततो मुनिवरस्तूर्णं जगाम सहराघवः ।
विशालां नगरीं रम्यां दिव्यां स्वर्गोपमां तदा ॥ १० ॥
अथ रामो महाप्राज्ञो विश्वामित्रं महामुनिम् ।
पप्रच्छ प्राञ्जलिर्भूत्वा विशालामुत्तमां पुरीम् ॥ ११ ॥
कतमो राजवंशोऽयं विशालायां महामुने ।
श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते परं कौतूहलं हि मे ॥ १२ ॥
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा रामस्य मुनिपुङ्गवः ।
आख्यातुं तत्समारेभे विशालस्य पुरातनम् ॥ १३ ॥
श्रूयतां राम शक्रस्य कथां कथयतः शुभाम् ।
अस्मिन् देशे तु यद्वृत्तं तदपि शृणु राघव ॥ १४ ॥
पूर्वं कृतयुगे राम दितेः पुत्रा महाबलाः ।
अदितेश्च महाभाग वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः ॥ १५ ॥
ततस्तेषां नरश्रेष्ठ बुद्धिरासीन्महात्मनाम् ।
अमरा अजराश्चैव कथं स्याम निरामयाः ॥ १६ ॥
तेषां चिन्तयतां राम बुद्धिरासीन्महात्मनाम् ।
क्षीरोदमथनं कृत्वा रसं प्राप्स्याम तत्र वै ॥ १७ ॥
ततो निश्चित्य मथनं योक्त्रं कृत्वा च वासुकिम् ।
मन्थानं मन्दरं कृत्वा ममन्थुरमितौजसः ॥ १८ ॥
वमन्तो ऽति विषन् तत्र ददंशुर् दशनैः शिलाः ।
उत्पपाताग्निसङ्काशं हालाहलमहाविषम् ॥ १९ ॥
ततो दग्धं जगत्सर्वं सदेवासुरमानुषम् ।
अथ देवा महादेवम् शङ्करम् शरणार्थिनः ॥ २० ॥
जग्मुः पशुपतिम् रुद्रम् त्राहि त्राहीति तुष्टुवुः ।
एवम् उक्तस् ततो देवैर् देवेश्वरः प्रभुः ॥ २१ ॥
प्रादुर् आसीत् ततो ऽत्रैव शङ्खचक्रधरो हरिः ।
उवाचैनं स्मितङ् कृत्वा रुद्रम् शूलधरम् हरिः ॥ २२ ॥
दैवतैर् मथ्यमानस् तु तत् पूर्वं समुपस्थितम् ।
तत् त्वदीयं सुरश्रेष्ठः सुराणाम् अग्रतो हि यत् ॥ २३ ॥
अग्र पूजामिह स्थित्वा गृहाणेदम् विषम् प्रभो ।
इत्य् उक्त्वा च सुरश्रेष्ठस् तत्रैवान्तरधीयत ॥ २४ ॥
देवतानाम् भयन् दृष्ट्वा श्रुत्वा वाक्यम् तु शारङ्गिणः ।
हालाहलम् विषङ् घोरं सञ्जग्राहामृतोपमम् ॥ २५ ॥
देवान् विसृज्य देवेशो जगाम भगवान् हरः ।
ततो देवासुराः सर्वे ममन्थू रघुनन्दन ॥ २६ ॥
प्रविवेशाथ पातालम् मन्थानः पर्वतोत्तमः ।
ततो देवाः स गन्धर्वाः तुष्टुवुः मधुसूदनम् ॥ २७ ॥
त्वङ् गतिः सर्व भूतानाम् विशेषेण दिवौकसाम् ।
पालयास्मान् महाबाहो गिरिम् उद्धर्तुम् अर्‌हसि ॥ २८ ॥
इति श्रुत्वा हृषीकेशः कामठम् रूपम् आस्थितः ।
पर्वतम् पृष्ठतः कृत्वा शिश्ये तत्रोदधौ हरिः ॥ २९ ॥
पर्वताग्रन् तु लोकात्मा हस्तेन आक्रम्य केशवः ।
देवानाम् मध्यतः स्थित्वा ममन्थ पुरुषोत्तमः ॥ ३० ॥
अथ वर्षसहस्रेण आयुर्वेदमयः पुमान् ।
उदतिष्ठत् सुधर्मात्मा सदण्डः सकमण्डलुः ॥ ३१ ॥
पूर्वं धन्वन्तरिर्नाम अप्सराश्च सुवर्चसः ।
अप्सु निर्मथनादेव रसस्तस्माद्वरस्त्रियः ॥ ३२ ॥
उत्पेतुर्मनुजश्रेष्ठ तस्मादप्सरसोऽभवन् ।
षष्टिः कोट्योऽभवंस्तासामप्सराणां सुवर्चसाम् ॥ ३३ ॥
असङ्ख्येयास्तु काकुत्स्थ यास्तासां परिचारिकाः ।
न ताः स्म प्रतिगृह्णन्ति सर्वे ते देवदानवाः ॥ ३४ ॥
अप्रतिग्रहणादेव तेन साधारणाः स्मृताः ।
वरुणस्य ततः कन्या वारुणी रघुनन्दन ॥ ३५ ॥
उत्पपात महाभागा मार्गमाणा परिग्रहम् ।
दितेः पुत्रा न तां राम जगृहुर्वरुणात्मजाम् ॥ ३६ ॥
अदितेस्तु सुता वीर जगृहुस्तामनिन्दिताम् ।
असुरास्तेन दैतेयाः सुरास्तेनादितेः सुताः ॥ ३७ ॥
हृष्टाः प्रमुदिताश्चासन् वारुणीग्रहणात्सुराः ।
उच्चैश्श्रवा हयश्रेष्ठो मणिरत्नं च कौस्तुभम् ॥ ३८ ॥
उदतिष्ठन्नरश्रेष्ठ तथैवामृतमुत्तमम् ।
अथ तस्य कृते राम महानासीत्कुलक्षयः ॥ ३९ ॥
अदितेस्तु ततः पुत्रा दितेः पुत्रानसूदयन् ।
एकतोऽभ्यागमन् सर्वे ह्यसुरा राक्षसैस्सह ॥ ४० ॥
युद्धमासीन्महाघोरं वीर त्रैलोक्यमोहनम् ।
यदा क्षयं गतं सर्वं तदा विष्णुर्महाबलः ॥ ४१ ॥
अमृतं सोऽहरत्तूर्णं मायामास्थाय मोहिनीम् ।
ये गताभिमुखं विष्णुमक्षयं पुरुषोत्तमम् ॥ ४२ ॥
सम्पिष्टास्ते तदा युद्धे विष्णुना प्रभविष्णुना ।
अदितेरात्मजा वीरा दितेः पुत्रान्निजघिनरे ॥ ४३ ॥
तस्मिन् युद्धे महाघोरे दैतेयादित्ययोर्भृशम् ।
निहत्य दितिपुत्रांश्च राज्यं प्राप्य पुरन्दरः ॥ ४४ ॥
शशास मुदितो लोकान् सर्षिसङ्घान् सचारणान् ॥ ४५ ॥