अभिवाद्य च कौसल्यां रामः संप्रस्थितो वनम् ।
कृतस्वस्त्ययनो मात्रा धर्मिष्ठे वर्त्मनि स्थितः ॥ १ ॥
विराजयन् राजसुतो राजमार्गं नरैर्वृतम् ।
हृदयान्याममन्थेव जनस्य गुणवत्तया ॥ २ ॥
वैदेही चापि तत्सर्वं न शुश्राव तपस्विनी ।
तदेव हृदि तस्याश्च यौवराज्याभिषेचनम् ॥ ३ ॥
देवकार्यं स्वयं कृत्वा कृत्ज्ञा हृष्टचेतना ।
अभिज्ञा राजधर्माणां राजपुत्रं प्रतीक्षते ॥ ४ ॥
प्रविवेशाथ रामस्तु स्वं वेश्म सुविभूषितम् ।
प्रहृष्टजनसम्पूर्णं ह्रिया किञ्चिदवाङ्मुखः ॥ ५ ॥
अथ सीता समुत्पत्य वेपमाना च तं पतिम् ।
अपश्यत् शोकसन्तप्तं चिन्ताव्याकुलितेन्द्रियम् ॥ ६ ॥
तां दृष्ट्वा सह धर्मात्मा न शशाक मनोगतम् ।
तं शोकं राघवः सोढुं ततो विवृततां गतः ॥ ७ ॥
विवर्णवदनं दृष्ट्वा तं प्रस्विन्नममर्षणम् ।
आह दुःखाभिसन्तप्ता किमिदानीमिदं प्रभो ॥ ८ ॥
अद्य बार्हस्पतः श्रीमानुक्तः पुष्यो नु राघव ।
प्रोच्यते ब्राह्मणैः प्राज्ञैः केन त्वमसि दुर्मनाः ॥ ९ ॥
न ते शतशलाकेन जलफेननिभेन च ।
आवृतं वदनं वल्गु छत्रेणापि विराजते ॥ १० ॥
व्यजनाभ्यां च मुख्याभ्यां शतपत्रनिभेक्षणम् ।
चन्द्रहंसप्रकाशाभ्यां वीज्यते न तवाननम् ॥ ११ ॥
वाग्ग्मिनो वन्दिनश्चापि प्रहृष्टास्त्वां नरर्षभ ।
स्तुवन्तो नात्र दृश्यन्ते मङ्गलैः सूत मागधाः ॥ १२ ॥
न ते क्षौद्रं च दधि च ब्राह्मणा वेदपारगाः ।
मूर्ध्नि मूर्द्धाभिषिक्तस्य दधति स्म विधानतः ॥ १३ ॥
न त्वां प्रकृतयः सर्वाः श्रेणीमुख्याश्च भूषिताः ।
अनुव्रजितुमिच्छन्ति पौरजानपदास्तथा ॥ १४ ॥
चतुर्भिर्वेगसम्पन्नैर्हयैः काञ्चनभूषितैः ।
मुख्यः पुष्यरथो युक्ताः किं न गच्छति तेऽग्रतः ॥ १५ ॥
न हस्ती चाग्रतः श्रीमांस्तव लक्षणपूजितः ।
प्रयाणे लक्ष्यते वीर कृष्णमेघगिरिप्रभः ॥ १६ ॥
न च काञ्चनचित्रं ते पश्यामि प्रियदर्शन ।
भद्रासनं पुरस्कृत्य यातं वीरपुरस्कृतम् ॥ १७ ॥
अभिषेको यथा सज्जः किमिदानीमिदं तव ।
अपूर्वो मुखवर्णश्च न प्रहर्षश्च लक्ष्यते ॥ १८ ॥
इतीव विलपन्तीं तां प्रोवाच रघुनन्दनः ।
सीते तत्रभवांस्तातः प्रव्राजयति मां वनम् ॥ १९ ॥
कुले महति सम्भूते धर्मज्ञे धर्मचारिणि ।
श्रृणु जानकि येनेदं क्रमेणाभ्यागतं मम ॥ २० ॥
राज्ञा सत्यप्रतिज्ञेन पित्रा दशरथेन च ।
कैकेय्यै मम मात्रे तु पुरा दत्तौ महावरौ ॥ २१ ॥
तयाऽद्य मम सज्जेऽस्मिन्नभिषेके नृपोद्यते ।
प्रचोदितः स समयो धर्मेण प्रतिनिर्जितः ॥ २२ ॥
पित्रा मे भरतश्चापि यौवराज्ये नियोजितः ।
सोऽहं त्वामागतो द्रष्टुं प्रस्थितो विजनं वनम् ॥ २३ ॥
भरतस्य समीपे तु नाहं कथ्यः कदाचन ।
ऋद्धियुक्ता हि पुरुषा न सहन्ते परस्तवम् ॥ २४ ॥
तस्मान्न ते गुणाः कथ्या भरतस्याग्रतो मम ।
नापि त्वं तेन भर्तव्या विशेषेण कदाचन ॥ २५ ॥
अनुकूलतया शक्यं समीपे त्वस्य वर्तितुम् ।
तस्मै दत्तं नृपतिना यौवराज्यं सनातनम् ॥ २६ ॥
स प्रसाद्यस्त्वया सीते नृपतिश्च विशेषतः ।
अहं चापि प्रतिज्ञां तां गुरोः समनुपालयन् ॥ २७ ॥
वनमद्यैव यास्यामि स्थिरा भव मनस्विनी ।
याते च मयि कल्याणि वनं मुनिनिषेवितम् ॥ २८ ॥
व्रतोपवासपरया भवितव्यं त्वयाऽनघे ।
काल्यमुत्थाय देवानां कृत्वा पूजां यथाविधि ॥ २९ ॥
वन्दितव्यो दशरथः पिता मम नरेश्वरः ।
माता च मम कौसल्या वृद्धा सन्तापकर्शिता ॥ ३० ॥
धर्ममेवाग्रतः कृत्वा त्वत्तः सम्मानमर्हति ।
वन्दितव्याश्च ते नित्यं याः शेषा मम मातरः ॥ ३१ ॥
स्नेहप्रणयसम्भोगैः समा हि मम मातरः ।
भ्रातृपुत्रसमौ चापि द्रष्टव्यौ च विशेषतः ॥ ३२ ॥
त्वया भरतशत्रुघ्नौ प्राणैः प्रियतरौ मम ।
विप्रिपवयं न च कर्त्तव्यं भरतस्य कदाचन ॥ ३३ ॥
स हि राजा प्रभुश्चैव देशस्य च कुलस्य च ।
आराधिता हि शीलेन प्रयत्नैश्चोपसेविताः ॥ ३४ ॥
राजानः सम्प्रसीदन्ति प्रकुप्यन्ति विपर्यये ।
औरसानपि पुत्रान् हि त्यजन्त्यहितकारिणः ॥ ३५ ॥
समर्थान् सम्प्रगृह्णन्ति जनानपि नराधिपाः ।
सा त्वं वसेह कल्याणि राज्ञः समनुवर्तिनी ॥ ३६ ॥
भरतस्य रता धर्मे सत्यव्रतपरायणा ।
अहं गमिष्यामि महावनं प्रिये त्वया हि वस्तव्यमिहैव भामिनि ॥ ३७ ॥
यथा व्यलीकं कुरुषे न कस्यचित्तथा त्वया कार्यमिदं वचो मम ॥ ३८ ॥