ततो मन्दाकिनीतीरे रामं प्रकृतिवत्सलम् ।
उवाच भरतश्चित्रं धार्मिको धार्मिकं वचः ॥ १ ॥
को हि स्यादीदृशो लोके यादृशस्त्वमरिन्दम ।
न त्वां प्रव्यथयेद्दुःखं प्रीतिर्वा न प्रहर्षयेत् ॥ २ ॥
सम्मतश्चासि वृद्धानां तांश्च पृच्छसि संशयान् ।
यथा मृतस्तथा जीवन् यथाऽसति तथा सति ॥ ३ ॥
यस्यैष बुद्धिलाभः स्यात्परितप्येत केन सः ।
परावरज्ञो यश्च स्यात्तथा त्वं मनुजाधिप ॥ ४ ॥
स एवं व्यसनं प्राप्य न विषीदितुमर्हति ।
अमरोपम सत्त्वस्त्वं महात्मा सत्यसङ्गरः ॥ ५ ॥
सर्वज्ञः सर्वदर्शी च बुद्धिमांश्चासि राघव ।
न त्वामेवङ्गुणैर्युक्तं प्रभवाभवकोविदम् ॥ ६ ॥
अविषह्यतमं दुःखमासादयितुमर्हति ।
प्रोषिते मयि यत्पापं मात्रा मत्कारणात्कृतम् ॥ ७ ॥
क्षुद्रया तदनिष्टं मे प्रसीदतु भवान्मम ।
धर्मबन्धेन बद्धोऽस्मि तेनेमां नेह मातरम् ॥ ८ ॥
हन्मि तीव्रेण दण्डेन दण्डार्हां पापकारिणीम् ।
कथं दशरथाज्जातः शुद्धाभिजनकर्मणः ॥ ९ ॥
जानन् धर्ममधर्मिष्ठं कुर्य्यां कर्म जुगुप्सितम् ।
गुरुः क्रियावान् वृद्धश्च राजा प्रेतः पितेति च ॥ १० ॥
तातं न परिगर्हेयं दैवतं चेति संसदि ।
को हि धर्मार्थयोर्हीनमीदृशं कर्म किल्बिषम् ॥ ११ ॥
स्त्रियाः प्रियं चिकीर्षुः सन् कुर्याद्धर्मज्ञ धर्मवित् ।
अन्तकाले हि भूतानि मुह्यन्तीति पुराश्रुतिः ॥ १२ ॥
राज्ञैवं कुर्वता लोके प्रत्यक्षं सा श्रुतिः कृता ।
साध्वर्थमभिसन्धाय क्रोधान्मोहाच्च साहसात् ॥ १३ ॥
तातस्य यदतिक्रान्तं प्रत्याहरतु तद्भवान् ।
तदपत्यं मतं लोके विपरीतमतोऽन्यथा\* ॥ १४ ॥
पितुरपतनहेतुत्वात्तदेवापत्यत्वेन सम्मतम् ।
तदपत्यं भवानस्तु मा भवान् दुष्कृतं पितुः ॥ १५ ॥
अभिपत्ता कृतं कर्म लोके धीरविगर्हितम् ।
कैकेयीं मां च तातं च सुहृदो बान्धवांश्च नः ॥ १६ ॥
पौरजानपदान् सर्वांस्त्रातु सर्वमिदं भवान् ।
क्व चारण्यं क्व च क्षात्त्र क्व जटाः क्व च पालनम् ॥ १७ ॥
ईदृशं व्याहतं कर्म न भवान् कर्तुमर्हति ।
एष हि प्रथमो धर्मः क्षत्त्रियस्याभिषेचनम् ॥ १८ ॥
येन शक्यं महाप्राज्ञ प्रजानां परिपालनम् ।
कश्च प्रत्यक्षमुत्सृज्य संशयस्थमलक्षणम् ॥ १९ ॥
आयतिस्थं चरेद्धर्मं क्षत्त्रबन्धुरनिश्चितम् ।
अथ क्लेशजमेव त्वं धर्मं चरितुमिच्छसि ॥ २० ॥
धर्मेण चतुरो वर्णान् पालयन् क्लेशमाप्नुहि ।
चतुर्णामाश्रमाणां हि गार्हस्थ्यं श्रेष्ठमाश्रमम् ॥ २१ ॥
प्राहुर्धर्मज्ञ धर्मज्ञास्तं कथं त्यक्तुमर्हसि ।
श्रुतेन बालः स्थानेन जन्मना भवतो ह्यहम् ॥ २२ ॥
स कथं पालयिष्यामि भूमिं भवति तिष्ठति ।
हीनबुद्धिगुणो बालो हीनः स्थानेन चाप्यहम् ॥ २३ ॥
भवता च विनाभूतो न वर्त्तयितुमुत्सहे ।
इदं निखिलमव्यग्रं राज्यं पित्र्यमकण्टकम् ॥ २४ ॥
अनुशाधि स्वधर्मेण धर्मज्ञ सह बान्धवैः ।
इहैव त्वाऽभिषिञ्चन्तु सर्वाः प्रकृतयः सह ॥ २५ ॥
ऋत्विजः सवसिष्ठाश्च मन्त्रवन्मन्त्रकोविदाः ।
अभिषिक्तस्त्वमस्माभिरयोध्यां पालने व्रज ॥ २६ ॥
विजित्य तरसा लोकान् मरुद्भिरिव वासवः ।
ऋणानि त्रीण्यपाकुर्वन् दुर्हृदः साधु निर्द्दहन् ॥ २७ ॥
सुहृदस्तर्पयन् कामैस्त्वमेवात्रानुशाधि माम् ।
अद्यार्य मुदिताः सन्तु सुहृदस्तेऽभिषेचने ॥ २८ ॥
अद्य भीताः पलायन्तां दुर्हृदस्ते दिशो दश ।
आक्रोशं मम मातुश्च प्रमृज्य पुरुषर्षभ ॥ २९ ॥
अद्य तत्रभवन्तं च पितरं रक्ष किल्बिषात् ।
शिरसा त्वाऽभियाचेऽहं कुरुष्व करुणां मयि ॥ ३० ॥
बान्धवेषु च सर्वेषु भूतेष्विव महेश्वरः ।
अथैतत् पृष्ठतः कृत्वा वनमेव भवानितः ॥ ३१ ॥
गमिष्यति गमिष्यामि भवता सार्द्धमप्यहम् ।
तथाहि रामो भरतेन ताम्यता प्रसाद्यमानः शिरसा महीपतिः ॥ ३२ ॥
न चैव चक्रे गमनाय सत्त्ववान् मतिं पितुस्तद्वचने व्यवस्थितः ।
तदद्भुतं स्थैर्यमवेक्ष्य राघवे समं जनो हर्षमवाप दुःखितः ॥ ३३ ॥
न यात्ययोध्यामिति दुःखितोऽभवत् स्थिरप्रतिज्ञत्वमवेक्ष्य हर्षितः ।
तमृत्विजो नैगमयूथवल्लभास्तदा विंसज्ञाश्रुकलाश्च मातरः ॥ ३४ ॥
तथा ब्रुवाणं भरतं प्रतुष्टुवुः प्रणम्य रामं च ययाचिरे सह ॥ ३५ ॥