निदर्शयित्वा रामाय सीतायाः प्रतिपादने ।
वाक्यमन्वर्थमर्थज्ञः कबन्धः पुनरब्रवीत् ॥ १ ॥
एष राम शिवः पन्था यत्रैते पुष्पिता द्रुमाः ।
प्रतीचीं दिशमाश्रित्य प्रकाशन्ते मनोरमाः ॥ २ ॥
जम्बूप्रियालपनसप्लक्षन्यग्रोधतिन्दुकाः ।
अश्वत्थाः कर्णिकाराश्च चूताश्चान्ये च पादापाः ॥ ३ ॥
नीलाशोकाः कदम्बाश्च करवीराश्च पुष्पिताः ।
अग्निमुख्या अशोकाश्च सुरक्ताः पारिभद्रकाः ॥ ४ ॥
तानारूह्याथवा भूमौ पातयित्वा च तान् बलात् ।
फलान्यमृतकल्पानि भक्षयन्तौ गमिष्यथः ॥ ५ ॥
तदतिक्रम्य काकुत्स्थ वनं पुष्पितपादपम् ।
नन्दनप्रतिमं चान्यत् कुरवो ह्युत्तरा इव ॥ ६ ॥
सर्वकामफला वृक्षाः पादपास्तु मधुस्रवाः ।
सर्वे च ऋतवस्तत्र वने चैत्ररथे यथा ॥ ७ ॥
फलभारानतास्तत्र महाविटपधारिणः ।
शोभन्ते सर्वतस्तत्र मेघपर्वतसन्निभाः ॥ ८ ॥
तानारुह्याथ वा भूमौ पातयित्वा यथासुखम् ।
फलान्यमृतकल्पानि लक्ष्मणस्ते प्रदास्यति ॥ ९ ॥
चङ्क्रमन्तौ वरान् देशान् शैलाच्छैलं वनाद्वनम् ।
ततः पुष्करिणीं वीरौ पम्पां नाम गमिष्यथः ॥ १० ॥
अशर्करामविभ्रंशां समतीर्थामशैवलाम् ।
राम स़ञ्चातवालूकां कमलोत्पलशालिनीम् ॥ ११ ॥
तत्र हंसाः प्लवाः क्रौञ्चाः कुरराश्चैव राघव ।
वल्गुस्वना निकूजन्ति पम्पासलिलगोचराः ॥ १२ ॥
नोद्विजन्ते नरान् दृष्ट्वा वधस्याकोविदाः शुभाः ।
घृतपिण्डोपमान् स्थूलांस्तान् द्विजान् भक्षयिश्यथः ॥ १३ ॥
रोहितान् वक्रतुण्डांश्च नडमीनांश्च राघव ।
पम्पायामिषुभिर्मत्स्यांस्तत्र राम वरान् हतान् ॥ १४ ॥
निस्त्वक्पक्षानयस्तप्तानकृशानेककण्टकान् ।
तव भक्त्या समायुक्तो लक्ष्मणः सम्प्रदास्यति ॥ १५ ॥
भृशं ते खादतो मत्स्यान् पम्पायाः पुष्पसञ्चये ।
पद्मगन्धि शिवं वारि सुखशीतमनामयम् ॥ १६ ॥
उद्धृत्य सतताक्लिष्टं रौप्यस्फाटिकसन्निभम् ।
असौ पुष्करपर्णेन लक्ष्मणः पाययिष्यति ॥ १७ ॥
स्थूलान् गिरिगुहाशय्यान् वराहान् वनचारिणः ।
अपां लोभादुपावृत्तान् वृषभानिव नर्दतः ॥ १८ ॥
रूपान्वितांश्च पम्पायां द्रक्ष्यसि त्वं नरोत्तम ।
सायाह्ने विचरन् राम विटपीन् माल्यधारिणः ॥ १९ ॥
शीतोदकं च पम्पाया दृष्ट्वा शोकं विहास्यसि ।
सुमनोभिश्चितांस्तत्र तिलकान्नक्तमालकान् ॥ २० ॥
उत्पलानि च फुल्लानि पङ्कजानि च राघव ।
न तानि कश्चिन्माल्यानि तत्रारोपयिता नरः ॥ २१ ॥
न च वै म्लानतां यान्ति न च शीर्यन्ति राघव ।
मतङ्गशिष्यास्तत्रासन्नृषयः सुसमाहिताः ॥ २२ ॥
तेषां भाराभितप्तानां वन्यमाहरतां गुरोः ।
तानि जातानि माल्यानि मुनीनां तपसा तदा ॥ २३ ॥
स्वेदबिन्दुसमुत्थानि न विनश्यन्ति राघव ।
तेषामद्यापि तत्रैव दृश्यते परिचारिणी ॥ २४ ॥
श्रमणी शबरी नाम काकुत्स्थ चिरजीविनी ।
त्वां तु धर्मे स्थिता नित्यं सर्वभूतनमस्कृतम् ॥ २५ ॥
दृष्ट्वा देवोपमं राम स्वर्गलोकं गमिष्यति ।
ततस्तद्राम पम्पायास्तीरमाश्रित्य पश्चिमम् ॥ २६ ॥
आश्रमस्थानमतुलं गुह्यं काकुत्स्थ पश्यसि ।
न तत्राक्रमितुं नागाः शक्नुवन्ति तमाश्रमम् ॥ २७ ॥
विविधास्तत्र वै नागा वने तस्मिंश्च पर्वते ।
ऋषेस्तस्य मतङ्गस्य विधानात्तच्च काननम् ॥ २८ ॥
मतङ्गवनमित्येव विश्रुतं रघुनन्दन ।
तस्मिन्नन्दनसङ्काशे देवारण्योपमे वने ॥ २९ ॥
नानाविहगसङ्कीर्णे रंस्यसे राम निर्वृतः ।
सुदुःखारोहणो नाम शिशुनागाभिरक्षितः ॥ ३० ॥
उदारो ब्रह्मणा चैव पूर्वकाले विनिर्मितः ।
शयानः पुरुषो राम तस्य शैलस्य मूर्धनि ॥ ३१ ॥
यत्स्वप्ने लभते वित्तं तत्प्रबुद्धोऽधिगच्छति ।
न त्वेनं विषमाचारः पापकर्माधिरोहति ॥ ३२ ॥
यस्तु तं विषमाचारः पापकर्माधिरोहति ।
तत्रैव प्रहरन्त्येनं सुप्तमादाय राक्षसाः ॥ ३३ ॥
तत्रापि शिशुनागानामाक्रन्दः श्रूयते महान् ।
क्रीडतां राम पम्पायां मतङ्गारण्यवासिनाम् ॥ ३४ ॥
सिक्ता रुधिरधाराभिः संहृत्य परमद्विपाः ।
प्रचरन्ति पृथक्कीर्णा मेघवर्णास्तरस्विनः ॥ ३५ ॥
ऋक्षांश्च द्वीपिनश्चैव नीलकोमलकप्रभान् ।
रुरूनपेतापजयान् दृष्ट्वा शोकं जहिष्यसि ॥ ३६ ॥
राम तस्य तु शैलस्य महती शोभते गुहा ।
शिलापिधाना काकुत्स्थ दुःखं चास्याः प्रवेशनम् ॥ ३७ ॥
तस्या गुहायाः प्राग्द्वारे महान् शीतोदको ह्रदः ।
फलमूलान्वितो रम्यो नानामृगसमावृत्तः ॥ ३८ ॥
तस्यां वसति सुग्रीवश्चतुर्भिः सह वानरैः ।
कदाचिच्छिखरे तस्य पर्वतस्यावतिष्ठते ॥ ३९ ॥
कबन्धस्त्वनुशास्यैवं तावुभौ रामलक्ष्मणौ ।
स्रग्वी भास्करवर्णाभः खे व्यरोचत वीर्यवान् ॥ ४० ॥
तं तु खस्थं महाभागं कबन्धं रामलक्ष्मणौ ।
प्रस्थितौ त्वं व्रजस्वेति वाक्यमूचतुरन्तिके ॥ ४१ ॥
गम्यतां कार्यसिद्ध्यर्थमिति तावब्रवीत्स च ।
सुप्रीतौ तावनुज्ञाप्य कबन्धः प्रस्थितस्तदा ॥ ४२ ॥
स तत्कबन्धः प्रतिपद्य रूपं वृतः श्रिया भास्करतुल्यदेहः ।
निदर्शयन् राममवेक्ष्य खस्थं सख्यं कुरुष्वेति तदाभ्युवाच ॥ ४३ ॥