वचो विज्ञाय हनुमान् सुग्रीवस्य महात्मनः ।
पर्वतादृश्यमूकात्तु पुप्लुवे यत्र राघवौ ॥ १ ॥
कपिरूपं परित्यज्य हनुमान् मारुतात्मजः ।
भिक्षुरूपं ततो भेजे शठबुद्धितया कपिः ॥ २ ॥
विनीतवदुपागम्य राघवौ प्रणिपत्य च ।
आबभाषे तदा वीरौ यथावत् प्रशशंस च ॥ ३ ॥
सम्पूज्य विधिवद्वीरो हनुमान् मारुतात्मजः ।
उवाच कामतो वाक्यं मृदु सत्यपराक्रमौ ॥ ४ ॥
राजर्षिदेवप्रतिमौ तापसौ संशितव्रतौ ।
देशं कथमिमं प्राप्तौ भवन्तौ वरवर्णिनौ ॥ ५ ॥
त्रासयन्तौ मृगगणानन्यांश्च वनचारिणः ।
पम्पातीररुहान् वृक्षान् वीक्षमाणौ समन्ततः ॥ ६ ॥
इमां नदीं शुभजलां शोभयन्तौ तपस्विनौ ।
धैर्यवन्तौ सुवर्णाभौ कौ युवां चीरवाससौ ॥ ७ ॥
निःश्वसन्तौ वरभुजौ पीडयन्ताविमाः प्रजाः ।
सिंहविप्रेक्षितौ वीरौ सिंहातिबलविक्रमौ ॥ ८ ॥
शक्रचापनिभे चापे गृहीत्वा शत्रुसूदनौ ।
श्रीमन्तौ रूपसम्पन्नौ वृषभश्रेष्ठविक्रमौ ॥ ९ ॥
हस्तिहस्तोपमभुजौ द्युतिमन्तौ नरर्षभौ ।
प्रभया पर्वतेन्द्रोऽयं युवयोरवभासितः ॥ १० ॥
राज्यार्हावमरप्रख्यौ कथं देशमिहागतौ ।
पद्मपत्त्रेक्षणौ वीरौ जटामण्डलधारिणौ ॥ ११ ॥
अन्योन्यसदृशौ वीरौ देवलोकादिवागतौ ।
यदृच्छयेव सम्प्राप्तौ चन्द्रसूर्यौ वसुन्धराम् ॥ १२ ॥
विशालवक्षसौ वीरौ मानुषौ देवरूपिणौ ।
सिंहस्कन्धौ महोत्साहौ समदाविव गोवृषौ ॥ १३ ॥
आयताश्च सुवृत्ताश्च बाहवः परिघोपमाः ।
सर्वभूषणभूषार्हाः किमर्थं न विभूषिताः ॥ १४ ॥
उभौ योग्यावहं मन्ये रक्षितुं पृथिवीमिमाम् ।
ससागरवनां कृत्स्नां विन्ध्यमेरुविभूषिताम् ॥ १५ ॥
इमे च धनुषी चित्रे श्लक्ष्णे चित्रानुलेपने ।
प्रकाशेते यथेन्द्रस्य वज्रे हेमविभूषिते ॥ १६ ॥
सम्पूर्णा निशितैर्बाणैस्तूणाश्च शुभदर्शनाः ।
जीवितान्तकरैर्घोरैः श्वसद्भिरिव पन्नगैः ॥ १७ ॥
महाप्रमाणौ विस्तीर्णौ तप्तहाटकभूषितौ ।
खड्गावैतौ विराजेते निर्मुक्ताविव पन्नागौ ॥ १८ ॥
एवं मां परिभाषन्तं कस्माद्वै नाभिभाषथः ।
सुग्रीवो नाम धर्मात्मा कश्चिद्वानरयूथपः ॥ १९ ॥
वीरो विनिकृतो भ्रात्रा जगद्भ्रमति दुःखितः ।
प्राप्तोऽहं प्रेषितस्तेन सुग्रीवेण महात्मना ॥ २० ॥
राज्ञा वानरमुख्यानां हनूमान्नाम वानरः ।
युवाभ्यां सह धर्मात्मा सुग्रीवः सख्यमिच्छति ॥ २१ ॥
तस्य मां सचिवं वित्तं वानरं पवनात्मजम् ।
भिक्षुरूपप्रतिच्छन्नं सुग्रीवप्रियकाम्यया ॥ २२ ॥
ऋश्यमूकादिह प्राप्तं कामगं कामरूपिणम् ।
एवमुक्त्वा तु हनुमांस्तौ वीरौ रामलक्ष्मणौ ॥ २३ ॥
वाक्यज्ञौ वाक्यकुशलः पुनर्नोवाच किञ्चन ।
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य रामो लक्ष्मणमब्रवीत् ॥ २४ ॥
प्रहृष्टवदनः श्रीमान् भ्रातरं पार्श्वतः स्थितम् ।
सचिवोऽयं कपीन्द्रस्य सुग्रीवस्य महात्मनः ॥ २५ ॥
तमेव काङ्क्षमाणस्य ममान्तिकमुपागतः ।
तमभ्यभाष सौमित्रे सुग्रीवसचिवं कपिम् ॥ २६ ॥
वाक्यज्ञं मधुरैर्वाक्यैः स्नेहयुक्तमरिन्दम ।
नानृग्वेदविनीतस्य नायजुर्वेदधारिणः ॥ २७ ॥
नासामवेदविदुषः शक्यमेवं प्रभाषितुम् ।
नूनं व्याकरणं कृत्स्नमनेन बहुधा श्रुतम् ॥ २८ ॥
बहु व्याहरताऽनेन न किञ्चिदपशब्दितम् ।
न मुखे नेत्रयोर्वापि ललाटे च भ्रुवोस्तथा ॥ २९ ॥
अन्येष्वपि च गात्रेषु दोषः संविदितः क्वचित् ।
अविस्तरमसन्दिग्धमविलम्बितमद्रुतम् ॥ ३० ॥
उरःस्थं कण्ठगं वाक्यं वर्तते मध्यमे स्वरे ।
संस्कारक्रमसम्पन्नामद्रुतामविलम्बिताम् ॥ ३१ ॥
उञ्चारययति कल्यार्णीं वाचं हृदयहारिणीम् ।
अनया चित्रया वाचा त्रिस्थानव्यञ्चनस्थया ॥ ३२ ॥
कस्य नाराध्यते चित्तमुद्यतासेररेरपि ।
एवंविधो यस्य दूतो न भवेत्पार्थिवस्य तु ॥ ३३ ॥
सिध्यन्ति हि कथं तस्य कार्याणां गतयोऽनघ ।
एवं गुणगणैर्युक्ता यस्य स्युः कार्यसाधकाः ॥ ३४ ॥
तस्य सिद्ध्यन्ति सर्वार्था दूतवाक्यप्रचोदिताः ।
एवमुक्तस्तु सौमित्रिः सुग्रीवसचिवं कपिम् ॥ ३५ ॥
अभ्यभाषत वाक्यज्ञो वाक्यज्ञं पवनात्मजम् ।
विदिता नौ गुणा विद्वन् सुग्रीवस्य महात्मनः ॥ ३६ ॥
तमेवं चावां मार्गावः सुग्रीवं प्लवगेश्वरम् ।
यथा ब्रवीषि हनुमन् सुग्रीववचनादिह ॥ ३७ ॥
तत्तथा हि करिष्यावो वचनात्तव सत्तम ।
तत्तस्य वाक्यं निपुणं निशम्य प्रहृष्टरूपः पवनात्मजः कपिः ॥ ३८ ॥
मनः समाधाय जयोपपत्तौ सख्यं तदा कर्तुमियेष ताभ्याम् ॥ ३९ ॥