अभिषिक्ते तु सुग्रीवे प्रविष्टे वानरे गुहाम् ।
आजगाम सह भ्रात्रा रामः प्रस्रवणं गिरिम् ॥ १ ॥
शार्दूलमृगसङ्घुष्टं सिंहैर्भीमरवैर्वृतम् ।
नानागुल्मलतागूढं बहुपादपसङ्कुलम् ॥ २ ॥
ऋक्षवानरगोपुच्छैर्मार्जारैश्च निषेवितम् ।
मेघराशिनिभं शैलं नित्यं शुचिजलाश्रयम् ॥ ३ ॥
तस्य शैलस्य शिखरे महतीमायतां गुहाम् ।
प्रत्यगृह्णत वासार्थं रामः सौमित्रिणा सह ॥ ४ ॥
कालयुक्तं महद्वाक्यमुवाच रघुनन्दनः ।
विनीतं भ्रातरं भ्राता लक्ष्मणं लक्ष्मिवर्धनम् ॥ ५ ॥
इयं गिरिगुहा रम्या विशाला युक्तमारुता ।
अस्यां वसाव सौमित्रे वर्षरात्रमरिन्दम ॥ ६ ॥
गिरिशृङ्गमिदं रम्यमुन्नतं पार्थिवात्मज ।
श्वेताभिः कृष्णताम्राभिः शिलाभिरुपशोभितम् ॥ ७ ॥
नानाधातुसमाकीर्णं दरीनिर्झरशोभितम् ।
विविधैर्वृक्षषण्डैश्च चारुचित्रलतावृतम् ॥ ८ ॥
नानाविहगसङ्घुष्टं मयूररवनादितम् ।
मालतीकुन्दगुल्मैश्च सिन्दुवारकुरण़्टकैः ॥ ९ ॥
कदम्बार्जुनसर्जैश्च पुष्पितैरुपशोभितम् ।
इयं च नलिनी रम्या फुल्लपङ्कजमण्डिता ॥ १० ॥
नातिदूरे गुहाया नौ भविष्यति नृपात्मज ।
प्रागुदक्प्रवणे देशे गुहा साधु भविष्यति ॥ ११ ॥
पश्चाच्चैवोन्नता सौम्य निवातेयं भविष्यति ।
गुहाद्वारे च सौमित्रे शिला समतला शुभा ॥ १२ ॥
श्लक्ष्णा चैवायता चैव भिन्नाञ्जनचयोपमा ।
गिरिशृङ्गमिदं तात पश्य चोत्तरतः शुभम् ॥ १३ ॥
भिन्नाञ्जनचयाकारमम्भोधरमिवोत्थितम् ।
दक्षिणस्यामपि दिशि स्थितं श्वेतमिवापरम् ॥ १४ ॥
कैलासशिखरप्रख्यं नानाधातुविभूषितम् ।
प्राचीनवाहिनीं चैव नदीं भृशमकर्दमाम् ॥ १५ ॥
गुहायाः पूर्वतः पश्य त्रिकूटे जाह्नवीमिव ।
चम्पकैस्तिलैस्तालैस्तमालैरतिमुक्तकैः ॥ १६ ॥
पद्मकैः सरलैश्चैव अशोकैश्चैव शोभिताम् ।
वानीरैस्तिमिशैश्चैव वकुलैः केतकैर्धवैः ॥ १७ ॥
हिन्तालैस्तिरिटैर्नीपैर्वेत्रकैः कृतमालकैः ।
तीरजैः शोभिता भाति नानारूपैस्ततस्ततः ॥ १८ ॥
वसनाभरणोपेता प्रमदेवाभ्यलङ्कृता ।
शतशः पक्षिसङ्घैश्च नानानादैर्विनादिता ॥ १९ ॥
एकैकमनुरक्तैश्च चक्रवाकैरलङ्कृता ।
पुलिनैरतिरम्यैश्च हंससारससेवितैः ॥ २० ॥
प्रहसन्तीव भात्यैषा नारी सर्वविभूषिता ।
क्वचिन्नीलोत्पलच्छन्ना भाति रक्तोत्पलैः क्वचित् ॥ २१ ॥
क्वचिदाभाति शुक्लैश्च दिव्यैः कुमुदकुड्मलैः ।
पारिप्लवशतैर्जुष्टा बर्हिणक्रौञ्चनादिता ॥ २२ ॥
रमणीया नदी सौम्य मुनिसङ्घैर्निषेविता ।
पश्य चन्दनवृक्षाणां पड्क्तीः सुरचिता इव ॥ २३ ॥
ककुभानां च दृश्यन्ते मनसेवोदिताः समम् ।
अहो सुरमणीयोऽयं देशः शत्रुनिषूदन ॥ २४ ॥
दृढं रंस्याव सौमित्रे साध्वत्र निवसावहै ।
इतश्च नातिदूरे सा किष्कन्धा चित्रकानना ॥ २५ ॥
सुग्रीवस्य पुरी रम्या भविष्यति नृपात्मज ।
गीतवादित्रनिर्घोषः श्रूयते जयतां वर ॥ २६ ॥
नर्दतां वानराणां च मृदङ्गाडम्बरैः सह ।
लब्ध्वा भार्यां कपिवरः प्राप्य राज्यं सुहृद्वृतः ॥ २७ ॥
ध्रुवं नन्दति सुग्रीवः सम्प्राप्य महतीं श्रियम् ।
इत्युक्त्वा न्यवसत्तत्र राघवः सहलक्ष्मणः ॥ २८ ॥
बहुदृश्यदरीकुञ्जे तस्मिन् प्रस्रवणे गिरौ ।
वसतस्तस्य रामस्य रतिरल्पापि नाभवत् ॥ २९ ॥
हृतां हि भार्यां स्मरतः प्राणेभ्योऽपि गरीयसीम् ।
उदयाभ्युदितं दृष्ट्वा शशाङ्कं च विशेषतः ॥ ३० ॥
आविवेश न तं निद्रा निशासु शयनं गतम् ।
तत्समुत्थेन शोकेन बाष्पोपहतचेतसम् ॥ ३१ ॥
तं शोचमानं काकुत्स्थं नित्यं शोकपरायणम् ।
तुल्यदुःखोऽब्रवीद्भ्राता लक्ष्मणोऽनुनयन् वचः ॥ ३२ ॥
अलं वीर व्यथां गत्वा न त्वं शोचितुमर्हसि ।
शोचतो व्यवसीदन्ति सर्वार्था विदितं हि ते ॥ ३३ ॥
भवान् क्रियापरो लोके भवान् दैवपरायणः ।
आस्तिको धर्मशीलश्च व्यवसायी च राघव ॥ ३४ ॥
न ह्यव्यवसितः शुत्रुं राक्षसं तं विशेषतः ।
समर्थस्त्वं रणे हन्तुं विक्रमैर्जिह्मकारिणम् ॥ ३५ ॥
समुन्मूलय शोकं त्वं व्यवसायं स्थिरं कुरु ।
ततः सपरिवारं तं निर्मूलं कुरु राक्षसम् ॥ ३६ ॥
पृथिवीमपि काकुत्स्थ ससागरवनाचलाम् ।
परिवर्तयितुं शक्तः किमङ्ग पुन रावणम् ॥ ३७ ॥
शरत्कालं प्रतीक्षस्व प्रावृट्कालोऽयमागतः ।
ततः सराष्ट्रं सगणं रावणं त्वं वधिष्यसि ॥ ३८ ॥
अहं तु खलु ते वीर्यं प्रसुप्तं प्रतिबोधये ।
दीप्तैराहुतिभिः काले भस्मच्छन्नमिवानलम् ॥ ३९ ॥
लक्ष्मणस्य तु तद्वाक्यं प्रतिपूज्य हितं शुभम् ।
राघवः सुहृदं स्निग्धमिदं वचनमब्रवीत् ॥ ४० ॥
वाच्यं यदनुरक्तेन स्निग्धेन च हितेन च ।
सत्यविक्रमयुक्तेन तदुक्तं लक्ष्मण त्वया ॥ ४१ ॥
एष शोकः परित्यक्तः सर्वकार्यावसादकः ।
विक्रमेष्वप्रतिहतं तेजः प्रोत्साहयाम्यहम् ॥ ४२ ॥
शरत्कालं प्रतीक्षिष्ये स्थितोऽस्मि वचने तव ।
सुग्रीवस्य नदीनां च प्रसादमनुपालयन् ॥ ४३ ॥
उपकारेण वीरस्तु प्रतिकारेण युज्यते ।
अकृतज्ञोऽप्रतिकृतो हन्ति सत्त्ववतां मनः ॥ ४४ ॥
अथैवमुक्तः प्रणिधाय लक्ष्मणः कृताञ्जलिस्तत्प्रतिपूज्य भाषितम् ।
उवाच रामं स्वभिरामदर्शनं प्रदर्शयन् दर्शनमात्मनः शुभम् ॥ ४५ ॥
यथोक्तमेतत्तव सर्वमीप्सितं नरेन्द्र कर्ता नचिराद्धरीश्वरः ।
शरत्प्रतीक्षः क्षमतामिमं भवान् जलप्रपातं रिपुनिग्रहे धृतः ॥ ४६ ॥
नियम्य कोपं प्रतिपाल्यतां शरत्क्षमस्व मासांश्चतुरो मया सह ।
वसाचलेऽस्मिन्मृगराजसेविते संवर्धयन् शत्रुवधे समुद्यमम् ॥ ४७ ॥