ततः स रक्षोधिपतिर्महात्मा हनूमताऽक्षे निहते कुमारे ।
मनः समाधाय तदेन्द्रकल्पं समादिदेशेन्द्रजितं सरोषम् ॥ १ ॥
त्वमस्त्रविच्छस्त्रविदां वरिष्ठः सुरासुराणामपि शोकदाता ।
सुरेषु सेन्द्रेषु च दृष्टकर्मा पितामहाराधनस़ञ्चितास्त्रः ॥ २ ॥
तवास्त्रबलमासाद्य नासुरा न मरुद्गणाः ।
न शेकुः समरे स्थातुं सुरेश्वरसमाश्रिताः ॥ ३ ॥
भुजवीर्याभिगुप्तश्च तपसा चाभिरक्षितः ।
देशकालविभागज्ञस्त्वमेव मतिसत्तमः ॥ ४ ॥
न तेऽस्त्यशक्यं समरेषु कर्मणा न तेऽस्त्यकार्यं मतिपूर्वमन्त्रणे ।
न सोऽस्ति कश्चित् त्रिषु सङ्ग्रहेषु वै न वेद यस्तेऽस्त्रबलं बलं च ते ॥ ५ ॥
ममानुरूपं तपसो बलं च ते पराक्रमश्चास्त्रबलं च संयुगे ।
न त्वां समासाद्य रणावमर्दे मनः श्रमं गच्छति निश्चितार्थम् ॥ ६ ॥
निहताः किङ्कराः सर्वे जम्बुमाली च राक्षसः ।
अमात्यपुत्रा वीराश्च पञ्च सेनाग्रयायिनः ॥ ७ ॥
बलानि सुसमृद्धानि साश्वनागरथानि च ।
सहोदरस्ते दयितः कुमारोऽक्षश्च सूदितः ॥ ८ ॥
न हि तेष्वेव मे सारो यस्त्वय्यरिनिषूदन ।
इदं हि दृष्ट्वा मतिमन्महद्बलं कपेः प्रभावं च पराक्रमं च ॥ ९ ॥
त्वमात्मनश्चापि समीक्ष्य सारं कुरुष्व वेगं स्वबलानुरूपम् ।
बलावमर्दस्त्वयि सन्निकृष्टे यथा गते शाम्यति शान्तशत्रौ ॥ १० ॥
तथा समीक्ष्यात्मबलं परं च समारभस्वास्त्रविदां वरिष्ठ ।
न वीर सेना गणशोच्यवन्ति न वज्रमादाय विशालसारम् ॥ ११ ॥
न मारुतस्यास्य गतेः प्रमाणं न चाग्निकल्पः करणेन हन्तुम् ।
तमेवमर्थं प्रसमीक्ष्य सम्यक् स्वकर्मसाम्याद्धि समाहितात्मा ॥ १२ ॥
स्मरंश्च दिव्यं धनुषोऽस्त्रवीर्यं व्रजाक्षतं कर्म समारभस्व ।
न खल्वियं मतिः श्रेष्ठा यत्त्वां संप्रेषयाम्यहम् ॥ १३ ॥
इयं च राजधर्माणां क्षत्रस्य च मतिर्मता ।
नानाशस्त्रैश्च सङ्ग्रामे वैशारद्यमरिन्दम् ॥ १४ ॥
अवश्यमेव बोद्धव्यं काम्यश्च विजयो रणे ।
ततः पितुस्तद्वचनं निशम्य प्रदक्षिणं दक्षसुतप्रभावः ॥ १५ ॥
चकार भर्तारमदीनसत्त्वो रणाय वीरः प्रतिपन्नबुद्धिः ।
ततस्तैः स्वगणैरिष्टैरिन्द्रजत् प्रतिपूजितः ॥ १६ ॥
युद्धोद्धतः कृतोत्साहः सग्रामं प्रत्यद्यत ।
श्रीमान् पद्मपलाशाक्षो राक्षसाधिपतेः सुतः ॥ १७ ॥
निर्जगाम महातेजाः समुद्र इव पर्वसु ।
स पक्षिराजोपमतुल्यवेगैर्व्यालैश्चतुर्भिः सिततीक्ष्णदंष्ट्रैः ॥ १८ ॥
रथं समायुक्तमसङ्गवेगं समारुरोहेन्द्रजिदिन्द्रकल्पः ।
स रथी धन्विनीं श्रेष्ठः शस्त्रज्ञोऽस्त्रविदां वरः ॥ १९ ॥
रथेनाभिययौ क्षिप्रं हनूमान् यत्र सोऽभवत् ।
स तस्य रथनिर्घोषं ज्यास्वनं कार्मुकस्य च ॥ २० ॥
निशम्य हरिवीरोऽसौ संप्रहृष्टतरोऽभवत् ।
सुमहच्चापमादाय शितशल्यांश्च सायकान् ॥ २१ ॥
हनुमन्तमभिप्रेत्य जगाम रणपण्डितः ।
तस्मिंस्ततः संयति जातहर्षे रणाय निर्गच्छति बाणपाणौ ॥ २२ ॥
दिशश्च सर्वाः बभूवर्मृगाश्च रौद्रा बहुधा विनेदुः ।
समागतास्तत्र तु नागयक्षा महर्षयश्चक्रचराश्च सिद्धाः ॥ २३ ॥
नभः समावृत्य च पक्षिसङ्घा विनेदुरुच्चैः परमप्रहृष्टाः ।
आयान्तं सरथं दृष्ट्वा तूर्णमिन्द्रजितं कपिः ॥ २४ ॥
विननाद महानादं व्यवर्धत च वेगवान् ।
इन्द्रजित्तु रथं दिव्यमास्थितश्चित्रकार्मुकः ॥ २५ ॥
धनुर्विस्फारयामास तडिदूर्जितनिःस्वनम् ।
ततः समेतावति तीक्ष्णवेगौ महाबलौ तौ रणनिर्विशङ्कौ ॥ २६ ॥
कपिश्च रक्षोधिपतेश्च पुत्रः सुरासुरेन्द्राविव बद्धवैरौ ।
स तस्य वीरस्य महारथस्य धनुष्मतः संयति संमतस्य ॥ २७ ॥
शरप्रवेगं व्यहनत् प्रवृद्धश्चचार मार्गे पितुरप्रमेये ।
ततः शरानायतीक्ष्णशल्यान् सुपत्रिणः काञ्चनचित्रपुङ्खान् ॥ २८ ॥
मुमोच वीरः परवीरहन्ता सुसन्नतान् वज्रनिपातवेगान् ।
ततस्तु तत्स्यन्दननिःस्वनं च मृदङ्गभेरीपटहस्वनं च ॥ २९ ॥
विकृष्यमाणस्य च कार्मुकस्य निशम्य घोषं पुनरुत्पपात ।
शराणामन्तरेष्वाशु व्यवर्तत महाकपिः ॥ ३० ॥
हरिस्तस्याभिलक्ष्यस्य मोघयँल्लक्ष्यसङ्ग्रहम् ।
शराणआमग्रतस्तस्य पुनः समभिवर्तत ॥ ३१ ॥
प्रसार्य हस्तौ हनुमानुत्पपातानिलात्मजः ।
तावुभौ वेगसम्पन्नौ रणकर्मविशारदौ ॥ ३२ ॥
सर्वभूतमनोग्राहि चक्रतुर्युद्धमुत्तमम् ।
हनूमतो वेद न राक्षसोऽन्तरं न मारुतिस्तस्य महात्मनोऽन्तरम् ॥ ३३ ॥
परस्परं निर्विषहौ बभूवतुः समेत्य तौ देवसमानविक्रमौ ।
ततस्तु लक्ष्ये स विहन्यमाने शरेष्वमोघेषु च संपतत्सु ॥ ३४ ॥
जागम चिन्तां महतीं महात्मा समाधिसंयोगसमाहितात्मा ।
ततो मतिं राक्षसराजसूनुश्चकार तस्मिन् हरिवीरमुख्ये ॥ ३५ ॥
अवध्यतां तस्य कपेः समीक्ष्य कथं निगच्छेदिति निग्रहार्थम् ।
ततः पैतामहं वीरः सोऽस्त्रमस्त्रविदां वरः ॥ ३६ ॥
सन्दधे सुमहातेजास्तं हरिप्रवरं प्रति ।
अवध्योऽयमिति ज्ञात्वा तमस्त्रेणास्त्रतत्त्ववित् ॥ ३७ ॥
निजग्राह महाबाहुर्मारुतात्मजमिन्द्रजित् ।
तेन बद्धस्ततोऽस्त्रेण राक्षसेन स वानरः ॥ ३८ ॥
अभवन्निर्विचेष्टश्च पपात च महीतले ।
ततोऽथ बुद्ध्वा स तदस्त्रबन्धं प्रभोः प्रभावाद् विगतात्मवेगः ॥ ३९ ॥
पितामहानुग्रहमात्मनश्च विचिन्तयामास हरिप्रवीरः ।
ततः स्वायम्भुवैर्मन्त्रैर्ब्रह्मास्त्रमभिमन्त्रितम् ॥ ४० ॥
हनूमांश्चिन्तयामास वरदानं पितामहात् ।
न मेऽस्य बन्धस्य च शक्तिरस्ति विमोक्षणे लोकगुरोः प्रभावात् ॥ ४१ ॥
इत्येव मत्वा विहितोऽस्त्रबन्धो मयाऽऽत्मयोनेरनुवर्तितव्यः ।
स वीर्यमस्त्रस्य कपिर्विचार्य पितामहानुग्रहमात्मनश्च ॥ ४२ ॥
विमोक्षशक्तिं परिचिन्तयित्वा पितामहाज्ञामनुवर्तते स्म ।
अस्त्रेणापि हि बद्धस्य भयं मम न जायते ॥ ४३ ॥
पितामहमहेन्द्राभ्यां रक्षितस्यानिलेन च ।
ग्रहणे चापि रक्षोभिर्महान् मे गुणदर्शनः ॥ ४४ ॥
राक्षसेन्द्रेण संवादस्तस्मादगृह्णन्तु मां परे ।
स निश्चितार्थः परिवीरहन्ता समीक्ष्यकारी विनिवृत्तचेष्टः ॥ ४५ ॥
परैः प्रसह्याभिगतैर्निगृह्य ननाद तैस्तैः परिभर्त्स्यमानः ।
ततस्तं राक्षसा दृष्ट्वा निर्विचेष्टमरिन्दमम् ॥ ४६ ॥
बबन्धुः शणवल्कैश्च द्रुमचीरैश्च संहतैः ।
स रोचयामास परैश्च बन्धं प्रसह्य वीरैरभिनिग्रहं च ॥ ४७ ॥
कौतूहलान्मां यदि राक्षसेन्द्रो द्रष्ठुं व्यवस्येदिति निश्चितार्थः ।
स बद्धस्तेन वल्केन विमुक्तोऽस्त्रेण वीर्यवान् ॥ ४८ ॥
अस्त्रबन्धः स चान्यं हि न बन्धमनुवर्तते ।
अथेन्द्रजित्तुद्रुमचीरबद्धं विचार्य वीरः कपिसत्तमं तम् ॥ ४९ ॥
विमुक्तमस्त्रेण जगाम चिन्तां नान्येन बद्धो ह्यनुवर्ततेऽस्त्रम् ।
अहो महत् कर्म कृतं निरर्थकं न राक्षसैर्मन्त्रगतिर्विमृष्टा ॥ ५० ॥
पुनश्च नास्त्रे विहतेऽस्त्रमन्यत् प्रवर्तते संशयिताः स्म सर्वे ।
अस्त्रेण हनुमान् मुक्तो नात्मानमवबुध्यत ॥ ५१ ॥
कृष्यमाणस्तु रक्षोभिस्तैश्च बन्धेर्निपीडितः ।
हन्यमानस्ततः क्रूरै राक्षसैः काष्ठमुष्टिभिः ॥ ५२ ॥
समीपं राक्षसेन्द्रस्य प्रकृष्यत स वानरः ।
अथेन्द्रजित्तं प्रसमीक्ष्य मुक्तमस्त्रेण बद्धं द्रुमचीरसूत्रैः ॥ ५३ ॥
व्यदर्शयत्तत्र महाबलं हरिप्रवीरं सगणाय राज्ञे ।
तं मत्तमिव मातङ्गं बद्धं कपिवरोत्तमम् ॥ ५४ ॥
राक्षसा राक्षसेन्द्राय रावणाय न्यवेदयन् ।
कोऽयं कस्य कुतो वाऽत्र किं कार्यं को व्यपाश्रयः ॥ ५५ ॥
इति राक्षसवीराणां तत्र सञ्जज्ञिरे कथाः ।
हन्यतां दह्यतां वापि भक्ष्यतामिति चापरे ॥ ५६ ॥
राक्षसास्तत्र सङ्क्रुद्धाः परस्परमथाब्रुवन् ।
अतीत्य मार्गं सहसा महात्मा स तत्र रक्षोधिपपादमूले ॥ ५७ ॥
ददर्श राज्ञः परिचारवृद्धान् गृहं महारत्नविभूषितं च ।
स ददर्श महातेजा रावणः कपिसत्तमम् ॥ ५८ ॥
रक्षोभिर्विकृताकारैः कृष्यमाणमितस्ततः ।
राक्षसाधिपतिं चापि ददर्श कपिसत्तमः ॥ ५९ ॥
तेजोबलसमायुक्तं तपन्तमिव भास्करम् ।
स रोषसंवर्तितताम्रदृष्टिर्दशाननस्तं कपिमन्ववेक्ष्य ॥ ६० ॥
अथोपविष्टान् कुलशीलवृद्धान् समादिशत्तं प्रति मन्त्रिमुख्यान् ।
यथाक्रमं तैः स कपिर्विपृष्टः कार्यार्थमर्थस्य च मूलमादौ ॥ ६१ ॥
निवेदयामास हरीश्वरस्य दूतः सकाशादहमागतोऽस्मि ॥ ६२ ॥