विभीषणो महापाज्ञो भूमिं समवलोकयन् ।
खात्पपातावनीं हृष्टो भक्तैरनुचरैः सह ॥ १ ॥
स तु रामस्य धर्मात्मा निपपात विभीषणः ।
पादयोः शरणान्वेषी चतुर्भिः सह राक्षसैः ॥ २ ॥
अब्रवीच्च तदा रामं वाक्यं तत्र विभीषणः ।
धर्मयुक्तं च युक्तं च साम्प्रतं सम्प्रहर्षणम् ॥ ३ ॥
अनुजो रावणस्याहं तेन चाप्यवमानितः ।
भवन्तं सर्वभूतानां शरण्यं शरणागतः ॥ ४ ॥
परित्यक्ता मया लङ्का मित्राणि च धनानि वै ।
भवद्गतं मे राज्यं च जीवितं च सुखानि च ॥ ५ ॥
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा रामो वचनमब्रवीत् ।
वचसा सान्त्वयित्वैनं लोचनाभ्यां पिबन्निव ॥ ६ ॥
आख्याहि मम तत्त्वेन राक्षसानां बलाबलम् ।
एवमुक्तस्तदा रक्षो रामेणाक्लिष्टकर्मणा ॥ ७ ॥
रावणस्य बलं सर्वमाख्यातुमुपचक्रमे ।
अवध्यः सर्वभूतानां गन्धर्वासुररक्षसाम् ॥ ८ ॥
राजपुत्र दशग्रीवो वरदानात् स्वयम्भुवः ।
रावणानन्तरो भ्राता मम ज्येष्ठश्च वीर्यवान् ॥ ९ ॥
कुम्भकर्णो महातेजाः शक्रप्रतिबलो युधि ।
राम सेनापतिस्तस्य प्रहस्तो यदि वा श्रुतः ॥ १० ॥
कैलासे येन सङ्ग्रामे मणिभद्रः पराजितः ।
बद्धगोधाङ्गुलित्राणस्त्ववध्यकवचो युधि ॥ ११ ॥
धनुरादाय यस्तिष्ठन्नदृश्यो भवतीन्द्रजित् ।
सङ्ग्रामसमयव्यूहे तर्पयित्वा हुताशनम् ॥ १२ ॥
अन्तर्धानगतः शत्रूनिन्द्रजिद्धन्ति राघव ।
महोदरमहापार्श्वौ राक्षसश्चाप्यकम्पनः ॥ १३ ॥
अनीकस्थास्तु तस्यैते लोकपालसमा युधि ।
दशकोटिसहस्राणि राक्षसां कामरूपिणाम् ॥ १४ ॥
मांसशोणितभक्षाणां लङ्कापुरनिवासिनाम् ।
स तैस्तु सहितो राजा लोकपालानयोधयत् ॥ १५ ॥
सह देवैस्तु ते भग्ना रावणेन महात्मना ।
विभीषणवचः श्रुत्वा रामो दृढपराक्रमः ॥ १६ ॥
अन्वीक्ष्य मनसा सर्वमिदं वचनमब्रवीत् ।
यानि कर्मापदानानि रावणस्य विभीषण ॥ १७ ॥
आख्यातानि च तत्त्वेन ह्यवगच्छामि तान्यहम् ।
अहं हत्वा दशग्रीवं सप्रहस्तं सबान्धवम् ॥ १८ ॥
राजानं त्वां करिष्यामि सत्यमेतद् ब्रवीमि ते ।
रसातलं वा प्रविशेत् पातालं वापि रावणः ॥ १९ ॥
पितामहसकाशं वा न मे जीवन् विमोक्ष्यते ।
अहत्वा रावणं सङ्ख्ये सपुत्रबलबान्धवम् ॥ २० ॥
अयोध्यां न प्रवेक्ष्यामि त्रिभिस्तैर्भ्रातृभिः शपे ।
श्रुत्वा तु वचनं तस्य रामस्याक्लिष्टकर्मणः ॥ २१ ॥
शिरसाऽऽवन्द्य धर्मात्मा वक्तुमेवोपचक्रमे ।
राक्षसानां वधे साह्यं लङ्कायाश्च प्रधर्षणम् ॥ २२ ॥
करिष्यामि यथाप्राणं प्रवेक्ष्यामि च वाहिनीम् ।
इति ब्रुवाणं रामस्तु परिष्वज्य विभीषणम् ॥ २३ ॥
अब्रवील्लक्ष्णणं प्रीतः समुद्राज्जलमानय ।
तेन चेमं महाप्राज्ञमभिषिञ्च विभीषणम् ॥ २४ ॥
राजानं रक्षसां क्षिप्रं प्रसन्ने मयि मानद ।
एवमुक्तस्तु सौमित्रिरभ्याषिञ्चद्विभीषणम् ॥ २५ ॥
मध्येवानरमुख्यानां राजानं राजशासनात् ।
तं प्रसादं तु रामस्य दृष्ट्वा सद्यः प्लवङ्गमाः ॥ २६ ॥
प्रचुक्रुशुर्महात्मानं साधु साध्विति चाब्रुवन् ।
अब्रवीच्च हनूमांश्च सुग्रीवश्च विभीषणम् ॥ २७ ॥
कथं सागरमक्षोभ्यं तराम वरुणालयम् ।
सैन्यैः परिवृताः सर्वे वानराणां महौजसाम् ॥ २८ ॥
तराम तरसा सर्वे ससैन्या वरुणालयम् ।
एवमुक्तस्तु धर्मज्ञः प्रत्युवाच विभीषणः ॥ २९ ॥
समुद्रं राघवो राजा शरणं गन्तुमर्हति ।
खानितः सगरेणायमप्रमेयो महोदधिः ॥ ३० ॥
कर्तुमर्हति रामस्य ज्ञात्वा कार्यं महामतिः ।
एवं विभीषणेनोक्तो राक्षसेन विपश्चिता ॥ ३१ ॥
आजगामाथ सुग्रीवो यत्र रामः सलक्ष्मणः ।
ततश्चाख्यातुमारेभे विभीषणवचः शुभम् ॥ ३२ ॥
सुग्रीवो विपुलग्रीवः सागरस्योपवेशनम् ।
प्रकृत्या धर्मशीलस्य राघवस्याप्यरोचत ॥ ३३ ॥
स लक्ष्मणं महातेजाः सुग्रीवं च हरीश्वरम् ।
सत्क्रियार्थं क्रियादक्षः स्मितपूर्वमुवाच ह ॥ ३४ ॥
विभीषणस्य मन्त्रोऽयं मम लक्ष्मण रोचते ।
ब्रूहि त्वं सहसुग्रीवस्तवापि यदि रोचते ॥ ३५ ॥
सुग्रीवः पण्डितो नित्यं भवान् मन्त्रविचक्षणः ।
उभाभ्यां सम्प्रधार्यार्थं रोचते यत्तदुच्यताम् ॥ ३६ ॥
एवमुक्तौ तु तौ वीरावुभौ सुग्रीवलक्ष्मणौ ।
समुदाचारसंयुक्तमिदं वचनमूचतुः ॥ ३७ ॥
किमर्थं नौ नरव्याघ्र न रोचिष्यति राघव ।
विभीषणेन यच्चोक्तमस्मिन् काले सुखावहम् ॥ ३८ ॥
अबद्ध्वा सागरे सेतुं घोरेऽस्मिन् वरुणालये ।
लङ्का नासादितुं शक्या सेन्द्रैरपि सुरासुरैः ॥ ३९ ॥
अलं कालात्ययं कृत्वा समुद्रोऽयं नियुज्यताम् ।
यथा सैन्येन गच्छामः पुरीं रावणपालिताम् ॥ ४० ॥
एवमुक्तः कुशास्तीर्णे तीरे नदनदीपतेः ।
संविवेश तदा रामो वेद्यामिव हुताशनः ॥ ४१ ॥