अथोवाच महातेजा हरिराजो महाबलः ।
किमियं व्यथिता सेना मूढवातेव नौर्जले ॥ १ ॥
सुग्रीवस्य वचः श्रुत्वा वालिपुत्रोऽङ्गदोऽब्रवीत् ।
शरजालाचितौ वीरावुभौ दशरथात्मजौ ॥ २ ॥
शरतल्पे महात्मानौ शयानौ रुधिरोक्षितौ ।
अथाब्रवीद्वानरेन्द्रः सुग्रीवः पुत्रमङ्गदम् ॥ ३ ॥
नानिमित्तमिदं मन्ये भवितव्यं भयेन तु ।
विषण्णवदना ह्येते त्यक्तप्रहरणा दिशः ॥ ४ ॥
प्रपलायन्ति हरयस्त्रासादुत्फुल्ललोचनाः ।
अन्योन्यस्य न लज्जन्ते न निरीक्षन्ति पृष्ठतः ॥ ५ ॥
विप्रकर्षन्ति चान्योन्यं पतितं लङ्घयन्ति च ।
एतस्मिन्नन्तरे वीरो गदापाणिर्विभीषणः ॥ ६ ॥
सुग्रीवं वर्धयामास राघवं च निरैक्षत ।
विभीषणं तं सुग्रीवो दृष्ट्वा वानरभीषणम् ॥ ७ ॥
ऋक्षराजं समीपस्थं जाम्बवन्तमुवाच ह ।
विभीषणोऽयं सम्प्रप्तो यं दृष्ट्वा वानरर्षभाः ॥ ८ ॥
विद्रवन्ति परित्रस्ता रावणात्मजशङ्कया ।
शीघ्रमेतान् सुसन्त्रस्तान् बहुधा विप्रधावितान् ॥ ९ ॥
प्रर्यवस्थापयाख्याहि विभीषणमुपस्थितम् ।
सुग्रीवेणैवमुक्तस्तु जाम्बवानृक्षपार्थिवः ॥ १० ॥
वानरान् सान्त्वयामास सन्निरुध्य प्रधावतः ।
ते निवृत्ताः पुनः सर्वे वानरास्त्यक्तसम्भ्रमाः ॥ ११ ॥
ऋक्षराजवचः श्रुत्वा तं च दृष्ट्वा विभीषणम् ।
विभीषणस्तु रामस्य दृष्ट्वा गात्रं शरैश्चितम् ॥ १२ ॥
लक्ष्मणस्य च धर्मात्मा बभूव व्यथितेन्द्रियः ।
जलक्लिन्नेन हस्तेन तयोर्नेत्रे प्रमृज्य च ॥ १३ ॥
शोकसम्पीडितमना रुरोद विललाप च ।
इमौ तौ सत्त्वसम्पन्नौ विक्रान्तौ प्रियसंयुगौ ॥ १४ ॥
इमामवस्थां गमितौ राक्षसैः कूटयोधिभिः ।
भ्रातुः पुत्रेण मे तेन दुष्पुत्रेण दुरात्मना ॥ १५ ॥
राक्षस्या जिह्मया बुद्ध्या चालितावृजुविक्रमौ ।
शरैरिमावलं विद्धौ रुधिरेण समुक्षितौ ॥ १६ ॥
वसुधायामिमौ सुप्तौ दृश्येते शल्यकाविव ।
ययोर्वीर्यमुपाश्रित्य प्रतिष्ठा काङ्क्षिता मया ॥ १७ ॥
तावुभौ देहनाशाय प्रसुप्तौ पुरुषर्षभौ ।
जीवन्नद्य विपन्नोऽस्मि नष्टराज्यमनोरथः ॥ १८ ॥
प्राप्तप्रतिज्ञश्च रिपुः सकामो रावणः कृतः ।
एवं विलपमानं तं परिष्वज्य विभीषणम् ॥ १९ ॥
सुग्रीवः सत्त्वसम्पन्नो हरिराजोऽब्रवीदिदम् ।
राज्यं प्राप्स्यसि धर्मज्ञ लङ्कायां नात्र संशयः ॥ २० ॥
रावणः सह पुत्रेण सकामं नेह लप्स्यते ।
न रुजा पीडितावेतावुभौ राघवलक्ष्मणौ ॥ २१ ॥
त्यक्त्वा मोहं वधिष्येते सगणं रावणं रणे ।
तमेनं सान्त्वयित्वा तु समाश्वास्य च राक्षसम् ॥ २२ ॥
सुषेणं श्वशुरं पार्श्वे सुग्रीवस्तमुवाच ह ।
सह शूरैर्हरिगणैर्लब्धसञ्ज्ञावरिन्दमौ ॥ २३ ॥
गच्छ त्वं भ्रातरौ गृह्य किष्किन्धां रामलक्ष्मणौ ।
मैथिलीमानयिष्यामि शक्रो नष्टामिव श्रियम् ॥ २४ ॥
श्रुत्वैतद्वानरेन्द्रस्य सुषेणो वाक्यमब्रवीत् ।
दैवासुरं महद्युद्धमनुभूतं सुदारुणम् ॥ २५ ॥
तदा स्म दानवा देवान् शरसंस्पर्शकोविदाः ।
निजघ्नुः शस्त्रविदुषश्छादयन्तो मुहुर्मुहुः ॥ २६ ॥
तानार्तान्नष्टसञ्ज्ञांश्च परासूंश्च बृहस्पतिः ।
विद्याभिर्मन्त्रयुक्ताभिरोषधीभिश्चिकित्सति ॥ २७ ॥
जवेन वानराः शीघ्रं सम्पातिपनसादयः ।
हरयस्तु विजानन्ति पार्वतीस्ता महौषधीः ॥ २८ ॥
सञ्जीवकरणीं दिव्यां विशल्यां देवनिर्मिताम् ।
चन्द्रश्च नाम द्रोणश्च क्षीरोदे सागरोत्तमे ॥ २९ ॥
अमृतं यत्र मथितं तत्र ते परमौषधी ।
अयं वायुसुतो राजन् हनुमांस्तत्र गच्छतु ॥ ३० ॥
एतस्मिन्नन्तरे वायुर्मेघांश्चापि सविद्युतः ।
पर्यस्यन् सागरे तोयं कम्पयन्निव मेदिनीम् ॥ ३१ ॥
महता पक्षवातेन सर्वद्वीपमहाद्रुमाः ।
निपेतुर्भिन्नविटपाः समूला लवणाम्भसि ॥ ३२ ॥
अभवन् पन्नगास्त्रस्ता भोगिनस्तत्रवासिनः ।
शीघ्रं सर्वाणि यादांसि जग्मुश्च लवणार्णवम् ॥ ३३ ॥
ततो मुहूर्ताद्गरुडं वैनतेयं महाबलम् ।
वानरा ददृशुः सर्वेज्वलन्तमिव पावकम् ॥ ३४ ॥
तमागतमभिप्रेक्ष्य नागास्ते विप्रदुद्रुवुः ।
यैस्तौ सत्पुरुषौ बद्धौ शरभूतैर्महाबलौ ॥ ३५ ॥
ततः सुपर्णः काकुत्स्थौ दृष्ट्वा प्रत्यभिनन्दितः ।
विममर्श च पाणिभ्यां मुखे चन्द्रसमप्रभे ॥ ३६ ॥
वैनतेयेन संस्पृष्टास्तयोः संरुरुहुर्व्रणाः ।
सुवर्णे च तनू स्निग्धे तयोराशु बभूवतुः ॥ ३७ ॥
तेजो वीर्यं बलं चौज उत्साहश्च महागुणः ।
प्रदर्शनं च बुद्धिश्च स्मृतिश्च द्विगुणं तयोः ॥ ३८ ॥
तावुत्थाप्य महावीर्यौ गरुडो वासवोपमौ ।
उभौ तौ सस्वजे हृष्टौ रामश्चैनमुवाच ह ॥ ३९ ॥
भवत्प्रसादाद्व्यसनं रावणिप्रभवं महत् ।
आवामिह व्यतिक्रान्तौ पूर्ववद्बलिनौ कृतौ ॥ ४० ॥
यथा तातं दशरथं यथाऽजं च पितामहम् ।
तथा भवन्तमासाद्य हृदयं मे प्रसीदति ॥ ४१ ॥
को भवान् रूपसम्पन्नो दिव्यस्रगनुलेपनः ।
वसानो विरजे वस्त्रे दिव्याभरणभूषितः ॥ ४२ ॥
तमुवाच महातेजा वैनतेयो महाबलः ।
पतत्रिराजः प्रीतात्मा हर्षपर्याकुलेक्षणः ॥ ४३ ॥
अहं सखा ते काकुत्स्थ प्रियः प्राणो बहिश्चरः ।
गरुत्मानिह सम्प्राप्तो युवाभ्यां साह्यकारणात् ॥ ४४ ॥
असुरा वा महावीर्या दानवा वा महाबलाः ।
सुराश्चापि सगन्धर्वाः पुरस्कृत्य शतक्रतुम् ॥ ४५ ॥
नेमं मोक्षयितुं शक्ताः शरबन्धं सुदारुणम् ।
मायाबलादिन्द्रजिता निर्मितं क्रूरकर्मणा ॥ ४६ ॥
एते नागाः काद्रवेया स्तीक्ष्णदंष्ट्रा विषोल्बणाः ।
रक्षोमायाप्रभावेन शरा भूत्वा त्वदाश्रिताः ॥ ४७ ॥
सभाग्यश्चासि धर्मज्ञ राम सत्यपराक्रम ।
लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा समरे रिपुघातिना ॥ ४८ ॥
इमं श्रुत्वा तु वृत्तान्तं त्वरमाणोऽहमागतः ।
सहसा युवयोः स्नेहात् सखित्वमनुपालयन् ॥ ४९ ॥
मोक्षितौ च महाघोरादस्मात् सायकबन्धनात् ।
अप्रमादश्च कर्तव्यो युवाभ्यां नित्यमेव हि ॥ ५० ॥
प्रकृत्या राक्षसाः सर्वे सङ्ग्रामे कूटयोधिनः ।
शूराणां शुद्धभावानां भवतामार्जवं बलम् ॥ ५१ ॥
तन्न विश्वसितव्यं वो राक्षसानां रणाजिरे ।
एतेनैवोपमानेन नित्यं जिह्मा हि राक्षसाः ॥ ५२ ॥
एवमुक्त्वा ततो रामं सुपर्णः सुमहाबलः ।
परिष्वज्य सुहृत् स्निग्धमाप्रष्टुमुपचक्रमे ॥ ५३ ॥
सखे राघव धर्मज्ञ रिपूणामपि वत्सल ।
अभ्यनुज्ञातुमिच्छामि गमिष्यामि यथागतम् ॥ ५४ ॥
न च कौतूहलं कार्यं सखित्वं प्रति राघव ।
कृतकर्मा रणे वीरः सखित्वमनुवेत्स्यसि ॥ ५५ ॥
बालवृद्धावशेषां तु लङ्कां कृत्वा शरोर्मिभिः ।
रावणं च रिपुं हत्वा सीतां समुपलप्स्यसे ॥ ५६ ॥
इत्येवमुक्त्वा वचनं सुपर्णः शीघ्रविक्रमः ।
रामं च विरुजं कृत्वा मध्ये तेषां वनौकसाम् ॥ ५७ ॥
प्रदक्षिणं ततः कृत्वा परिष्वज्य च वीर्यवान् ।
जगामाकाशमाविश्य सुपर्णः पवनो यथा ॥ ५८ ॥
विरुजौ राघवौ दृष्ट्वा ततो वानरयूथपाः ।
सिंहनादांस्तदा नेदुर्लाङ्गूलान् दुधुवुस्तदा ॥ ५९ ॥
ततो भेरीः समाजघ्नुर्मृदङ्गांश्चाप्यनादयन् ।
दध्मुः शङ्खान् सम्प्रहृष्टाः क्ष्वेलन्त्यपि यथापुरम् ॥ ६० ॥
आस्फोट्यास्फोट्य विक्रान्ता वानरा नगयोधिनः ।
द्रुमानुत्पाट्य विविधांस्तस्थुः शतसहस्रशः ॥ ६१ ॥
विसृजन्तो महानादांस्त्रासयन्तो निशाचरान् ।
लङ्काद्वारण्युपाजग्मुर्योद्धुकामाः प्लवङ्गमाः ॥ ६२ ॥
ततस्तु भीमस्तुमुलो निनादो बभूव शाखामृगयूथपानाम् ।
क्षये निदाघस्य यथा घनानां नादः सुभीमो नदतां निशीथे ॥ ६३ ॥