ततो रामो भहातेजा धनुरादाय वीर्यवान् ।
किरीटिनं महाकायं कुम्भकर्णं ददर्श ह ॥ १ ॥
क्रममाणमिवाकाशं पुरा नारायणं प्रभुम् ।
सतोयाम्बुदसङ्काशं काञ्चनाङ्गदभूषणम् ॥ २ ॥
दृष्ट्वा पुनः प्रदुद्राव वानराणां महाचमूः ।
विद्रुतां वाहिनीं दृष्ट्वा वर्धमानं च राक्षसम् ॥ ३ ॥
सविस्मयमिदं रामो विभीषणमुवाच ह ।
कोऽसौ पर्वतसङ्काशः किरीटी हरिलोचनः ॥ ४ ॥
लङ्कायां दृश्यते वीर सविद्युदिव तोयदः ।
पृथिव्याः केतुभूतोऽसौ महानेकोऽत्र दृश्यते ॥ ५ ॥
यं दृष्ट्वा वानराः सर्वे विद्रवन्ति ततस्ततः ।
आचक्ष्व मे महान् कोऽसौ रक्षो वा यदि वाऽसुरः ॥ ६ ॥
न मयैवंविधं भूतं दृष्टपूर्वं कदाचन ।
स पृष्टो राजपुत्रेण रामेणाक्लिष्टकर्मणा ॥ ७ ॥
विभीषणो महाप्राज्ञः काकुत्स्थमिदमब्रवीत् ।
सैष विश्रवसः पुत्रः कुम्भकर्णः प्रतापवान् ॥ ८ ॥
अस्य प्रमाणात् सदृशो राक्षसोऽन्यो न विद्यते ।
एतेन देवा युधि दानवाश्च यक्षा भुजङ्गाः पिशिताशनाश्च ॥ ९ ॥
गन्धर्वविद्याधरकिन्नराश्च सहस्रशो राघव सम्प्रभग्राः ।
शूलपाणिं विरूपाक्षं कुम्भकर्णं महाबलम् ॥ १० ॥
हन्तुं न शेकुस्त्रिदशाः कालोऽयमिति मोहिताः ।
प्रकृत्या ह्येष तेजस्वी कुम्भकर्णो महाबलः ॥ ११ ॥
अन्येषां राक्षसेन्द्राणां वरदानकृतं बलम् ।
एतेन जातमात्रेण क्षुधार्तेन महात्मना ॥ १२ ॥
भक्षितानि सहस्राणि सत्त्वानां सुबहून्यपि ।
तेषु सम्भक्ष्यमाणेषु प्रजा भयनिपीडिताः ॥ १३ ॥
यान्ति स्म शरणं शक्रं तमप्यर्थं न्यवेदयन् ।
स कुम्भकर्णं कुपितो महेन्द्रो जघान वज्रेण शितेन वज्री ॥ १४ ॥
स शक्रवज्राभिहतो महात्मा चचाल कोपाच्च भृशं ननाद ।
तस्य नानद्यमानस्य कुम्भकर्णस्य धीमतः ॥ १५ ॥
श्रुत्वाऽतिनादं वित्रस्ता भूयो भूमिर्वितत्रसे ।
तत्र कोपान्महेन्द्रस्य कुम्भकर्णो महाबलः ॥ १६ ॥
विकृष्यैरावताद्दन्तं जघानोरसि वासवम् ।
कुम्भकर्णप्रहारार्तो विजज्वाल स वासवः ॥ १७ ॥
ततो विषेदुः सहसा देवब्रह्मर्षिदानवाः ।
प्रजाभिः सह शक्रश्च ययौ स्थानं स्वयम्भुवः ॥ १८ ॥
कुम्भकर्णस्य दौरात्म्यं शशंसुस्ते प्रजापतेः ।
प्रजानां भक्षणं चापि देवानां चापि धर्षणम् ॥ १९ ॥
आश्रमध्वंसनं चापि परस्त्रीहरणं भृशम् ।
एवं प्रजा यदि त्वेष भक्षयिष्यति नित्यशः ॥ २० ॥
अचिरेणैव कालेन शून्यो लोको भविष्यति ।
वासवस्य वचः श्रुत्वा सर्वलोकपितामहः ॥ २१ ॥
रक्षांस्यावाहयामास कुम्भकर्णं ददर्श ह ।
कुम्भकर्णं समीक्ष्यैव वितत्रास प्रजापतिः ॥ २२ ॥
दृष्ट्वा विश्वास्य चैवेदं स्वयम्भूरिदमब्रवीत् ।
ध्रुवं लोकविनाशाय पौलस्त्येनासि निर्मितः ॥ २३ ॥
तस्मात्त्वमद्यप्रभृति मृतकल्पः शयिष्यसे ।
ब्रह्मशापाभिभूतोऽथ निपपाताग्रतः प्रभोः ॥ २४ ॥
ततः परमसम्भ्रान्तो रावणो वाक्यमब्रवीत् ।
विवृद्धः काञ्चनो वृक्षः फलकाले निकृत्यते ॥ २५ ॥
न नप्तारं स्वकं न्याय्यं शप्तुमेवं प्रजापते ।
न मिथ्यावचनश्च त्वं स्वप्स्यत्येष न संशयः ॥ २६ ॥
कालस्तु क्रियतामस्य शयने जागरे तथा ।
रावणस्य वचः श्रुत्वा स्वयम्भूरिदमब्रवीत् ॥ २७ ॥
एकेनाह्ना त्वसौ वीरश्चरन् भूमिं बुभुक्षितः ।
व्यात्तास्यो भक्षयेल्लोकान् सक्रुद्ध इव पावकः ॥ २८ ॥
सोऽसौ व्यसनमापन्नः कुम्भकर्णमबोधयत् ।
त्वत्पराक्रमभीतश्च राजा सम्प्रति रावणः ॥ २९ ॥
स एष निर्गतो वीरः शिबिराद्भीमविक्रमः ।
वानरान् भृशसङ्क्रुद्धो भक्षयन् परिधावति ॥ ३० ॥
कुम्भकर्णं समीक्ष्यैव हरयोऽद्य प्रविद्रुताः ।
कथमेनं रणे क्रुद्धं वारयिष्यन्ति वानराः ॥ ३१ ॥
उच्यन्तां वानराः सर्वे यन्त्रमेतत् समुच्छ्रितम् ।
इति विज्ञाय हरयो भविष्यन्तीह निर्भयाः ॥ ३२ ॥
विभीषणवचः श्रुत्वा हेतुमत् सुमुखेरितम् ।
उवाच राघवो वाक्यं नीलं सेनापतिं तदा ॥ ३३ ॥
गच्छ सैन्यानि सर्वाणि व्यूह्य तिष्ठस्व पावके ।
द्वाराण्यादाय लङ्कायाश्चर्याश्चाप्यथ सङ्क्रमान् ॥ ३४ ॥
शैलशृङ्गाणि वृक्षांश्च शिलाश्चाप्युपसंहर ।
तिष्ठन्तु वानराः सर्वे सायुधाः शैलपाणयः ॥ ३५ ॥
राघवेण समादिष्टो नीलो हरिचमूपतिः ।
शशास वानरानीकं यथावत् कपिकुञ्जरः ॥ ३६ ॥
ततो गवाक्षः शरभो हनुमानङ्गदस्तथा ।
शैलशृङ्गाणि शैलाभा गृहीत्वा द्वारमभ्ययुः ॥ ३७ ॥
रामवाक्यमुपश्रुत्य हरयो जितकाशिनः ।
पादपैरर्दयन् वीरा वानराः परवाहिनीम् ॥ ३८ ॥
ततो हरीणां तदनीकमुग्रं रराज शैलोद्यतदीप्तहस्तम् ।
गिरेः समीपानुगतं यथैव महन्महाम्भोधरजालमुग्रम् ॥ ३९ ॥