शक्त्या विनिहतं दृष्ट्वा रावणेन बलीयसा ।
लक्ष्मणं समरे शूरं रुधिरौघपरिप्लुतम् ॥ १ ॥
स दत्त्वा तुमुलं युद्धं रावणस्य दुरात्मनः ।
विसृजन्नेव बाणौघान् सुषेणं वाक्यमब्रवीत् ॥ २ ॥
एष रावणवीर्येण लक्ष्मणः पतितः क्षितौ ।
सर्पवद्वेष्टते वीरो मम शोकमुदीरयन् ॥ ३ ॥
शोणितार्द्रमिमं वीरं प्राणैरिष्टतमं मम ।
पश्यतो मम का शक्तिर्योद्धुं पर्याकुलात्मनः ॥ ४ ॥
अयं स समरश्लाघी भ्राता मे शुभलक्षणः ।
यदि पञ्चत्वमापन्नः प्राणैर्मे किं सुखेन च ॥ ५ ॥
सायका व्यवसीदन्ति दृष्टिर्बाष्पवशं गता ।
अवसीदन्ति गात्राणि स्वप्नयाने नृणामिव ॥ ६ ॥
चिन्ता मे वर्धते तीव्रा मुमूर्षा चोपजायते ।
भ्रातरं निहतं दृष्ट्वा रावणेन दुरात्मना ॥ ७ ॥
राघवो भ्रातरं दृष्ट्वा प्रियं प्राणं बहिश्चरम् ।
दुःखेन महताऽऽविष्टो ध्यानशोकपरायणः ॥ ८ ॥
परं विषादमापन्नो विललापाकुलेन्द्रियः ।
न हि युद्धेन मे कार्यं नैव प्राणैर्न सीतया ॥ ९ ॥
भ्रातरं निहतं दृष्ट्वा लक्ष्मणं रणपांसुषु ।
किं मे राज्येन किं प्राणैर्युद्धे कार्यं न विद्यते ॥ १० ॥
यत्रायं निहतः शेते रणमूर्धनि लक्ष्मणः ।
देशे देशे कलत्राणि देशे देशे च बान्धवाः ॥ ११ ॥
तं तु देशं न पश्यामि यत्र भ्राता सहोदरः ।
विवेष्टमानं करुणमुच्छ्वसन्तं पुनःपुनः ॥ १२ ॥
राममाश्वासयन् वीरः सुषेणो वाक्यमब्रवीत् ।
न मृतोऽयं महाबाहो लक्ष्मणो लक्ष्मिवर्धनः ॥ १३ ॥
न चास्य विकृतं वक्त्रं नापि श्यावं न निष्प्रभम् ।
सुप्रभं च प्रसन्नं च मुखमस्याभिलक्ष्यते ॥ १४ ॥
पद्मरक्ततलौ हस्तौ सुप्रसन्ने च लोचने ।
एवं न विद्यते रूपं गतासूनां विशाम्पते ॥ १५ ॥
दीर्घायुषस्तु ये मर्त्यास्तेषां तु मुखमीद्दशम् ।
नायं प्रेतत्वमापन्नो लक्ष्मणो लक्ष्मिवर्धनः ॥ १६ ॥
मा विषादं कृथा वीर सप्राणोऽयमरिन्दमः ।
आख्यास्यते प्रसुप्तस्य स्रस्तगात्रस्य भूतले ॥ १७ ॥
सोच्छ्वासं हृदयं वीर कम्पमानं मुहुर्मुहुः ।
एवमुक्त्वा तु वाक्यज्ञः सुषेणो राघवं वचः ॥ १८ ॥
हनुमन्तमुवाचेदं हनुमन्तमभित्वरन् ।
सौम्य शीघ्रमितो गत्वा शैलमोषधिपर्वतम् ॥ १९ ॥
पूर्वं ते कथितो योऽसौ वीर जाम्बवता शुभः ।
दक्षिणे शिखरे तस्य जातमोषधिमानय ॥ २० ॥
विशल्यकरणीं नाम विशल्यकरणीं शुभाम् ।
सवर्णकरणीं चापि तथा सञ्जीवनीमपि ॥ २१ ॥
सन्धानकरणीं चापि गत्वा शीघ्रमिहानय ।
इत्येवमुक्तो हनुमान् गत्वा चौषधिपर्वतम् ॥ २२ ॥
चिन्तामभ्यगमच्छ्रीमानजानंस्तां महौषधिम् ।
अस्मिन् हि शिखरे जातामोषधीं तां सुखावहाम् ॥ २३ ॥
प्रतर्केणावगच्छामि सुषेणोऽप्येवमब्रवीत् ।
अगृह्य यदि गच्छामि विशल्यकरणीमहम् ॥ २४ ॥
कालात्ययेन दोषः स्याद्वैक्लव्यं च महद्भवेत् ।
इति सञ्चिन्त्य हनुमान् गत्वा क्षिप्रं महाबलः ॥ २५ ॥
आसाद्य पर्वतश्रेष्ठं त्रिः प्रकम्प्य गिरेः शिरः ।
फुल्लनानातरुगणं समुत्पाट्य महाबलः ॥ २६ ॥
गृहीत्वा हरिशार्दूलो हस्ताभ्यां समतोलयत् ।
स नीलमिव जीमूतं तोयपूर्णं नभस्थलात् ॥ २७ ॥
आपपात गृहीत्वा तु हनुमान् शिखरं गिरेः ।
समागम्य महावेगः सन्न्यस्य शिखरं गिरेः ॥ २८ ॥
विश्रम्य किञ्चिद्धनुमान् सुषेणमिदमब्रवीत् ।
ओषधिं नावगच्छामि तामहं हरिपुङ्गव ॥ २९ ॥
तदिदं शिखरं कृत्स्नं गिरेस्तस्याहृतं मया ।
एवं कथयमानं तं प्रशस्य पवनात्मजम् ॥ ३० ॥
सुषेणो वानरश्रेष्ठो जग्राहोत्पाट्य चौषधीम् ।
विस्मितास्तु बभूवुस्ते रणे वानरराक्षसाः ॥ ३१ ॥
दृष्ट्वा हनुमतः कर्म सुरैरपि सुदुष्करम् ।
ततः सङ्क्षोदयित्वा तामोषधीं वानरोत्तमः ॥ ३२ ॥
लक्ष्मणस्य ददौ नस्तः सुषेणः सुमहाद्युतेः ।
सशल्यस्तां समाघ्राय लक्ष्मणः परवीरहा ॥ ३३ ॥
विशल्यो विरुजः शीघ्रमुदतिष्ठन्महीतलात् ।
तमुत्थितं ते हरयो भूतलात् प्रेक्ष्य लक्ष्मणम् ॥ ३४ ॥
साधु साध्विति सुप्रीताः सुषेणं प्रत्यपूजयन् ।
एह्येहीत्यब्रवीद्रामो लक्ष्मणं परवीरहा ॥ ३५ ॥
सस्वजे स्नेहगाढं च बाष्पपार्याकुलेक्षणः ।
अब्रवीच्च परिष्वज्य सौमित्रिं राघवस्तदा ॥ ३६ ॥
दिष्ट्या त्वां वीर पश्यामि मरणात् पुनरागतम् ।
न हि मे जीवितेनार्थः सीतया चापि लक्ष्मण ॥ ३७ ॥
को हि मे विजयेनार्थस्त्वयि पञ्चत्वमागते ।
इत्येवं वदतस्तस्य राघवस्य महात्मनः ॥ ३८ ॥
खिन्नः शिथिलया वाचा लक्ष्मणो वाक्यमब्रवीत् ।
तां प्रतिज्ञां प्रतिज्ञाय पुरा सत्यपराक्रम ॥ ३९ ॥
लघुः कश्चिदिवासत्त्वो नैवं वक्तुमिहार्हसि ।
न हि प्रतिज्ञां कुर्वन्ति वितथां साधवोऽनघ ॥ ४० ॥
लक्षणं हि महत्त्वस्य प्रतिज्ञापरिपालनम् ।
नैराश्यमुपगन्तुं ते तदलं मत्कृतेऽनघ ॥ ४१ ॥
वधेन रावणस्याद्य प्रतिज्ञामनुपालय ।
न जीवन् यास्यते शत्रुस्तव बाणपथं गतः ॥ ४२ ॥
नर्दतस्तीक्ष्णदंष्ट्रस्य सिंहस्येव महागजः ।
अहं तु वधमिच्छामि शीघ्रमस्य दुरात्मनः ॥ ४३ ॥
यावदस्तं न यात्येष कृतकर्मा दिवाकरः ।
यदि वधमिच्छसि रावणस्य सङ्ख्ये यदि च कृतां त्वमिहेच्छसि प्रतिज्ञाम् ॥ ४४ ॥
यदि तव राजवरात्मजाभिलाषः कुरु च वचो मम शीघ्रमद्यवीर ॥ ४५ ॥