• Audio Alignment • Rāmāyaṇa • 6.109: Rama directs Vibhishana to perform the obsequies to Ravana •

6.109: Rama directs Vibhishana to perform the obsequies to Ravana

Loop (OFF)

भ्रातरं निहतं दृष्ट्वा शयानं रामनिर्जितम् ।
शोकवेगपरीतात्मा विललाप विभीषणः ॥ १ ॥
वीर विक्रान्त विख्यात विनीत नयकोविद ।
महार्हशयनोपेत किं शेषेऽद्य हतो भुवि ॥ २ ॥
विक्षिप्य दीर्घौ निश्चेष्टौ भुजावङ्गदभूषितौ ।
मुकुटेनापवृत्तेन भास्कराकारवर्चसा ॥ ३ ॥
तदिदं वीर सम्प्राप्तं मया पूर्वं समीरितम् ।
काममोहपरीतस्य यत्ते न रुचितं वचः ॥ ४ ॥
न कुम्भकर्णोऽतिरथो नातिकायो नरान्तकः ।
न स्वयं त्वममन्येथास्तस्योदर्कोऽयमागतः ॥ ५ ॥
गतः सेतुः सुनीतानां गतो धर्मस्य विग्रहः ।
गतः सत्त्वस्य सङ्क्षेपः प्रस्तावानां गतिर्गता ॥ ६ ॥
आदित्यः पतितो भूमौ मग्नस्तमसि चन्द्रमाः ।
चित्रभानुः प्रशान्तार्चिर्व्यवसायो निरुद्यमः ॥ ७ ॥
अस्मिन्निपतिते भूमौ वीरे शस्त्रभृतां वरे ।
किं शेषमिव लोकस्य हतवीरस्य साम्प्रतम् ॥ ८ ॥
रणे राक्षसशार्दूले प्रसुप्त इव पांसुषु ।
धृतिप्रवालः प्रसहाग्र्यपुष्पस्तपोबलः शौर्यनिबद्धमूलः ॥ ९ ॥
रणे महान् राक्षसराजवृक्षः सम्मर्दितो राघवमारुतेन ।
तेजोविषाणः कुलवंशवंशः कोपप्रसादापरगात्रहस्तः ॥ १० ॥
इक्ष्वाकुसिंहावगृहीतदेहः सुप्तः क्षितौ रावणगन्धहस्ती ।
पराक्रमोत्साहविजृम्भितार्चिर्निश्वासधूमः स्वबलप्रतापः ॥ ११ ॥
प्रतापवान् संयति राक्षसाग्निर्निर्वापितो रामपयोधरेण ।
सिंहर्क्षलाङ्गूलककुद्विषाणः पराभिजिद्गन्धनगन्धहस्ती ॥ १२ ॥
रक्षोवृषश्चापलकर्णचक्षुः क्षितीश्वरव्याघ्रहतोऽवसन्नः ।
वदन्तं हेतुमद्वाक्यं परिमृष्टार्थनिश्चयम् ॥ १३ ॥
रामः शोकसमाविष्टमित्युवाच विभीषणम् ।
नायं विनष्टो निश्चेष्टः समरे चण्डविक्रमः ॥ १४ ॥
अत्युन्नतमहोत्साहः पतितोऽयमशङ्कितः ।
नैवं विनष्टाः शोच्यन्ते क्षत्रधर्ममवस्थिताः ॥ १५ ॥
वृद्धिमाशंसमाना ये निपतन्ति रणाजिरे ।
येन सेन्द्रास्त्रयो लोकास्त्रासिता युधि धीमता ॥ १६ ॥
तस्मिन् कालसमायुक्ते न कालः परिशोचितुम् ।
नैकान्तविजयो युद्धे भूतपूर्वः कदाचन ॥ १७ ॥
परैर्वा हन्यते वीरः परान् वा हन्ति संयुगे ।
इयं हि पूर्वैः सन्दिष्टा गतिः क्षत्रियसम्मता ॥ १८ ॥
क्षत्रियो निहतः सङ्ख्ये न शोच्य इति निश्चय ।
तदेवं निश्चयं दृष्ट्वा तत्त्वमास्थाय विज्वरः ॥ १९ ॥
यदिहानन्तरं कार्यं कल्प्यं तदनुचिन्तय ।
तमुक्तवाक्यं विक्रान्तं राजपुत्रं विभीषणः ॥ २० ॥
उवाच शोकसन्तप्तो भ्रातुर्हितमनन्तरम् ।
योऽयं विमर्देषु न भग्नपूर्वः सुरैः समेतैः सह वासवेन ॥ २१ ॥
भवन्तमासाद्य रणे विभग्नो वेलामिवासाद्य यथा समुद्रः ।
अनेन दत्तानि सुपूजितानि भुक्ताश्च भोगा निभृताश्च भृत्याः ॥ २२ ॥
धनानि मित्रेषु समर्पितानि वैराण्यमित्रेषु च यापितानि ।
एषोहिताग्निश्च महातपाश्च वेदान्तगः कर्मसु चाग्र्यवीर्यः ॥ २३ ॥
एतस्य यत् प्रेतगतस्य कृत्यं तत् कर्तुमिच्छामि तव प्रसादात् ।
स तस्य वाक्यैः करुणैर्महात्मा सम्बोधितः साधु विभीषणेन ॥ २४ ॥
आज्ञापयामास नरेन्द्रसूनुः स्वर्गीयमाधानमदीनसत्त्वः ।
मरणान्तानि वैराणि निर्वृत्तं नः प्रयोजनम् ॥ २५ ॥
क्रियतामस्य संस्कारो ममाप्येष यथा तव ॥ २६ ॥